Pożyteczne spotkanie w Sofii

6 października 2011 roku w Sofii odbyło się pierwsze z cyklu spotkań w ramach projektu „Prawo do negocjacji zbiorowych dla pracowników służb bezpieczeństwa publicznego”.

Koordynatorem tego przedsięwzięcia, organizowanego ze środków UE w porozumieniu z Forum Związków Zawodowych, jest firma Formac Polonia Sp. z o.o. Jego uczestnikami są przedstawiciele mundurowych związków zawodowych z czterech krajów europejskich: Federacja Pracowników Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (The Trade Union Federation of the Employees in the Ministry of Interior TUFEMI) - Bułgaria), Krajowy Związek Zawodowy Policjantów (Sindicatul National al Politistilor si Personalului Conractual din Minsterul Administratiei si Internelor S.N.P.P.C.) - Rumunia, Hiszpańska Konfederacja Policji (Confederacion Espanola de Policia CEP) – Hiszpania oraz polski Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Policjantów NSZZP.

Podczas sofijskiego spotkania podkreślono, że projekt – zgłoszony przez związek zawodowy policjantów w Rumunii – ma swoje odzwierciedlenie w stosownych dokumentach Unii Europejskiej. Związki zawodowe w krajach członkowskich UE powinny być bezspornie uznawane za reprezentantów interesów pracowniczych, również w przypadku policjantów, których podstawowe uprawnienia do zrzeszania się i negocjacji zbiorowych nie mogą być negowane. Celem projektu jest przede wszystkim wymiana wzajemnych doświadczeń i ustalenie określonych wzorców postępowania (tzw. dobrych praktyk).

6 października każda z obecnych w stolicy Bułgarii delegacji przedstawiła referat na temat dialogu społecznego, poziomu negocjacji zbiorowych i zaangażowania poszczególnych związków zawodowych. Nie mniej interesujące były jednak również autoprezentacje delegacji i odpowiedzi na pytania niekoniecznie ściśle związane z tematem konferencji. Już pierwsze spotkanie pozwoliło na wstępne spostrzeżenie, że pomimo iż wszyscy uczestnicy projektu reprezentują kraje członkowskie UE, to z respektowaniem podstawowych uprawnień policyjnych związków zawodowych bywa różnie. Najtrudniejsza pod tym względem sytuacja ma obecnie miejsce w Rumunii, a przedstawiciele rumuńskiego związku zawodowego policjantów otwarcie mówią o panującej tam „demokratycznej dyktaturze”. Dopiero po wiecu protestacyjnym, wywołanym drastycznym zmniejszeniem wynagrodzeń i ograniczeniem uprawnień pracowniczych, minister spraw wewnętrznych Rumunii przystąpił do dialogu społecznego ze związkami zawodowymi. Około 10 tysięcy policjantów (w tym działacze związkowi) zostało jednak zwolnionych ze służby,  zaś uczestnicy protestu podlegali sankcjom dyscyplinarnym i karnym za udział w wiecu. Wobec działaczy związkowych stosuje się groźby, a ich rozmowy telefoniczne są podsłuchiwane. Problemem jest usytuowanie prawne rumuńskich policjantów, którzy w świetle prawa są zwykłymi pracownikami. Ochrona prawna działaczy związkowych jest niewystarczająca, a trudności występują nawet z delegowaniem na zebrania i innego rodzaju spotkania. Rząd kontroluje część mediów. Nieco podobna pod tym względem sytuacja występuje w Bułgarii, gdzie funkcjonariusze policji są de facto funkcjonariuszami MSW. Federacja Pracowników MSW powstała tam nieco ponad dwa lata temu, również jako alternatywa dla istniejących wcześniej organizacji związkowych oskarżanych przez nią o „wyjątkową bierność”. W ocenie federacji istotną przeszkodą w prowadzeniu dialogu społecznego w MSW są pewne wady w ustawodawstwie, między innymi ze względu na dublowanie się przepisów dotyczących działalności związków zawodowych oraz brak możliwości reprezentowania pracowników MSW w Radzie Krajowej ds. Współpracy Trójstronnej. Z kolei w Hiszpanii, pomimo bardzo wysokiego poziomu uzwiązkowienia, wiele istotnych zagadnień jest rozstrzyganych przez tzw. Radę Policji, na której czele stoi minister spraw wewnętrznych, bez udziału organizacji związkowych. Związki zawodowe nie uczestniczą tam również w pracach gremiów o charakterze trójstronnym. 

W referacie delegacji polskiej nakreślono ramy prawne dialogu społecznego w naszym kraju oraz scharakteryzowano dialog w ujęciu historycznym i instytucjonalnym. Po ukazaniu ram dla funkcjonowania dialogu społecznego w Policji ukazane zostały negocjacje zbiorowe i zaangażowanie NSZZ Policjantów zarówno poprzez działania samodzielne (negocjacje płacowe, spory zbiorowe), jak i podejmowane wraz ze związkami wchodzącymi w skład Federacji Związków Zawodowych Służb Mundurowych (przede wszystkim negocjacje w sprawie nowego systemu emerytalnego służb mundurowych). Osobno omówiono występujące zwłaszcza w ostatnich latach zakłócenia dialogu społecznego (m. in. kwestia nagród dla działaczy związkowych i ekwiwalentu w zamian za umundurowanie). Referat wywołał duże zainteresowanie i pytania, dotyczące sytuacji budżetowej Policji, uposażeń policjantów, ochrony prawnej działaczy związkowych i wysokości składek członkowskich.
W dalszych etapach projektu „Prawo do negocjacji zbiorowych dla pracowników służb bezpieczeństwa publicznego” planowane jest spotkanie w Madrycie (na początku 2012 roku) i konferencja podsumowująca w Warszawie.

Tomasz Krzemieński
Zdj. Robert Husak

Fragmenty referatu wygłoszonego w Sofii przez delegację NSZZ Policjantów:

Zakłócenia dialogu społecznego.

Rozmowy przedstawicieli Federacji Związków Zawodowych Służb Mundurowych z rządem (w sprawie nowego systemu emerytalnego - TK) odbywały się w trudnych warunkach, na tle kampanii medialnej przedstawiającej często związki zawodowe w niekorzystnym świetle, bądź usiłującej wymusić ich zgodę na rozwiązania forsowane przez stronę rządową. Niektóre z kontrolowanych przez rząd mediów (w szczególności czołowy dziennik ogólnopolski „Gazeta Wyborcza”) epatowały opinię publiczną wizerunkiem zdrowych 35-letnich emerytów korzystających z uroków życia w atrakcyjnych miejscowościach wczasowych. Gdy w trakcie impasu w negocjacjach Federacja zaapelowała do premiera o pilne spotkanie, nie uzyskała odpowiedzi, ale za to w tempie ekspresowym zebrała się Rada Gospodarcza przy premierze, przedstawiając w swym opracowaniu argumenty przemawiające za włączeniem służb mundurowych do systemu powszechnego oraz podając wzięte z sufitu dane dotyczące podstawy wymiaru emerytur mundurowych i średniego stażu emerytalnego funkcjonariuszy odchodzących na emeryturę. Tuż przed ostatnim spotkaniem zespołu rządowo – związkowego w sierpniu 2011 roku występujący w telewizyjnej debacie premier Donald Tusk zaczął wypowiadać się o możliwości włączenia funkcjonariuszy do systemu ZUS-owskiego (powszechnego), a reprezentujący go w rozmowach minister Boni wyjaśniał, że wypowiedź premiera należy rozpatrywać jako element kampanii wyborczej, a nie oficjalne stanowisko rządu.

Od około dwóch lat, z powodu jasnego i kategorycznego stanowiska NSZZ Policjantów w sprawie między innymi bezprawnego przeniesienia w 2009 roku części środków funduszu nagrodowego Policji na wypłatę świadczeń dla funkcjonariuszy, działacze związkowi są traktowani w sposób dyskryminacyjny i ponoszą bezpośrednie konsekwencje swojej działalności. Podczas spotkań kierownictwa służbowego zaczęto forsować pogląd, iż osoby zwolnione z obowiązków służbowych z uwagi na pełnienie funkcji w związku zawodowym nie mogą otrzymywać nagród motywacyjnych, gdyż nie świadczą służby. Tymczasem z uposażenia każdego funkcjonariusza, w tym również działacza, jest pobierana określona kwota na zasilenie funduszu nagrodowego Policji. Sytuacji tej nie zmieniło w sposób ostateczny nawet zawarcie w lipcu 2011 roku porozumienia między Komendantem Głównym Policji i Zarządem Głównym NSZZ Policjantów, gdzie zapisano, że działacze związkowi mogą otrzymywać nagrody na takich samych zasadach jak wszyscy policjanci. Pomimo kilkakrotnie formułowanego pisemnie negatywnego stanowiska NSZZ Policjantów, wprowadzono w życie zmianę rozporządzenia w sprawie równoważnika w zamian za umundurowanie, w którym w stosunku do działaczy związkowych wydłużono czas użytkowania umundurowania o okres zwolnienia z obowiązków służbowych z powodu pełnienia funkcji z wyboru, obniżając tym samym wydatnie wysokość otrzymywanego świadczenia. Nagminnie ignorowane są uwagi związku zawodowego do kierowanych do zaopiniowania projektów aktów prawnych, a zapis art. 19 ustawy o związkach zawodowych obligujący do zasięgnięcia opinii związku traktowany jest jako wymóg wyłącznie formalny, który nie zobowiązuje do uwzględnienia jakiejkolwiek uwagi i w jakimkolwiek zakresie. Wydaje się, że podobne podejście jest wbrew woli ustawodawcy zawartej w ustawie o związkach zawodowych, a także w Konstytucji RP jako ustawie zasadniczej, gdyż narusza ono podstawowe zasady dialogu społecznego.

Wnioski.

Zawarte w Konstytucji RP i ustawach szczególnych zasady dialogu społecznego mają bezpośrednie zastosowanie do związków zawodowych reprezentujących policjantów i innych funkcjonariuszy służb mundurowych w Polsce. Zaangażowanie związku zawodowego policjantów w dialog i występujące w jego ramach negocjacje zbiorowe, a niekiedy również rokowania w ramach sporów zbiorowych jest znaczne, jednak rezultaty nie zawsze bywają satysfakcjonujące. Podkreślić należy, że dla rzeczywiście efektywnego dialogu społecznego potrzebna jest wola obu stron, tymczasem zbyt często po stronie rządowej bądź służbowej mamy do czynienia z działaniami pozorowanymi, próbami wywierania nacisku, a nawet z ewidentnie złą wolą wynikającą z podejmowanych decyzji o charakterze de facto odwetowym (przytoczone szykany wobec działaczy NSZZ Policjantów). Nakłada się na to postawa części mediów, przedstawiających związki zawodowe jako organizacje wyłącznie roszczeniowe, rzucające kłody pod nogi rządowi lub kierownictwu służbowemu. Na pewno nie ułatwia to pełnej realizacji konstytucyjnych i ustawowych uprawnień związku zawodowego. Szwankuje dialog dwustronny, który powinien wynikać bezpośrednio ze statutu związku, wiążącego zgodnie z ustawą o Policji ministra spraw wewnętrznych i administracji i Komendanta Głównego Policji. W praktyce traktują oni jednak zazwyczaj zapisy statutu jako dotyczące wyłącznie członków związku. Trudno uznać to za dziwne w sytuacji nierespektowania lub niepełnego respektowania zapisów ustaw uchwalonych przez parlament. Droga do rzeczywistego i pełnego dialogu społecznego w Polsce wydaje się jeszcze długa. Pomocna dla jego realizacji może się okazać współpraca międzynarodowa i udział w silnych organizacjach pozwalających na wyraźne artykułowanie interesów związków zawodowych.