W dniach 23 i 25 czerwca 2009 roku w Sejmie RP odbyły się dwa posiedzenia Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych.

W obydwu posiedzeniach uczestniczyli przedstawiciele kierownictwa MSWiA na czele z podsekretarzem stanu Adamem Rapackim, kierownictwo Komendy Głównej Policji na czele z Komendantem Głównym Policji gen. insp. Andrzejem Matejukiem i zastępcą Komendanta Głównego Policji insp. Andrzejem Trelą, a także szefowie służb mundurowych MSWiA i reprezentanci związków zawodowych. Przedstawicielem NSZZ Policjantów był wiceprzewodniczący ZG Tomasz Krzemieński.

Posiedzenie z 23 czerwca było poświęcone rozpatrzeniu sprawozdania z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r. (druk nr 2031) wraz z analizą NIK w zakresie m.in. części budżetowej 42 – sprawy wewnętrzne, części budżetowej 85 - budżety wojewodów ogółem, w tym w zakresie działu 754 – bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa oraz przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych: Funduszu Wsparcia Policji i Funduszu Modernizacji Bezpieczeństwa Publicznego. Referujący te zagadnienia w imieniu MSWiA wiceminister Adam Rapacki poinformował, że na Policję wydatkowano w 2008 roku kwotę 8 mld 96 mln złotych, co stanowiło 93,7 % planu, równocześnie jednak w porównaniu z 2007 rokiem nastąpił wzrost nominalny wydatków o 9,3 % i wzrost realny o 4,9 %. W okresie tym pełniło służbę 98.243 funkcjonariuszy Policji, a przeciętne uposażenie policjanta wraz z nagrodą roczną wyniosło 3.709 złotych. Koreferujący temat poseł Edward Siarka zwrócił uwagę, że niepełne wykonanie wydatków wynikało z ich ograniczenia przez Ministerstwo Finansów oraz zablokowania części wydatków przez MSWiA. W roku 2008 nastąpił wzrost liczby osób pobierających świadczenia emerytalno-rentowe o ponad 5 tysięcy. Aktualnie świadczenia mundurowe są wypłacane następującej liczbie osób: Policja – 137.577, Państwowa Straż Pożarna – 34.131, Straż Graniczna – 4.532, ABW i AW – 3.938, BOR – 269, CBA – 4. Poseł Siarka zauważył też, że na koniec 2008 roku w Policji występowało około 5.000 wakatów, pytając, na ile w takim razie planowane są faktyczne potrzeby w zakresie zatrudnienia. Z kolei poddał analizie wpływy i wydatki państwowych funduszy celowych, zaznaczając, że z Funduszu Modernizacji Bezpieczeństwa Publicznego wykorzystano jedynie ok. 10 % (tylko Straż Graniczna). Wiceprezes NIK poinformował o kontroli realizacji budżetu w 2008 roku, której ocena jest generalnie pozytywna, jednak z zastrzeżeniami dotyczącymi m.in. zaległości budżetowych w Policji i Straży Granicznej, nierzetelnego planowania inwestycji budowlanych i wspomnianego już niewykorzystania środków z Funduszu Modernizacji Bezpieczeństwa Publicznego. W dyskusji poseł Krystyna Łybacka stwierdziła, że zastrzeżenia NIK pokrywają się z głównymi tematami na posiedzeniach Komisji. Wykorzystanie funduszu modernizacyjnego zaledwie w ok. 10 % uznała za nieracjonalne, biorąc pod uwagę ogrom potrzeb w służbach mundurowych. Odnosząc się do tej kwestii, dyrektor Departamentu Budżetu MSWiA Władysław Budzeń poinformował, że nie wszystkie wnioski dotyczące Funduszu Modernizacji mogą być zrealizowane w ramach danego roku budżetowego; aktualnie realizowane są wnioski opiewające łącznie na 5 mln 700 tys. złotych, co nie ma jeszcze odzwierciedlenia w budżecie. W swojej wypowiedzi odniósł się też do roku 2009, informując, że nie było i nie ma obecnie opóźnień terminów wypłaty uposażeń dla funkcjonariuszy i wynagrodzeń dla pracowników. Nawiązując do tych stwierdzeń dyr. Budzenia, przedstawiciel ZG NSZZ Policjantów poinformował o narastającym w 2009 roku problemie zaległości w wypłatach świadczeń dla policjantów, które datują się od kilku miesięcy i wynoszą w skali kraju ok. 180 milionów złotych. Zarządy wojewódzkie i szkolne NSZZ Policjantów wchodzą w związku z tym w spory zbiorowe z komendantami wojewódzkimi i komendantami szkół, kolejnym etapem może być spór zbiorowy z Komendantem Głównym Policji. Sytuacja jest poważna. Poseł Krystyna Łybacka zaproponowała, by jeszcze przed wakacjami przynajmniej Prezydium Komisji zajęło się sprawą zaległych dodatków dla funkcjonariuszy w budżecie roku 2009.

Posiedzenie z 25 czerwca było poświęcone rozpatrzeniu informacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o realizacji w 2008 r. “Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Biura Ochrony Rządu w latach 2007-2009” (druk nr 1949), informacji Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli realizacji ww. programu oraz pierwszemu czytaniu rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o ustanowieniu “Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Biura Ochrony Rządu w latach 2007-2009” (druk nr 2061) – kontynuacja. Przedstawiający informację w imieniu MSWiA wiceminister Adam Rapacki stwierdził, że rok 2008 był drugim, w którym formacje porządku i bezpieczeństwa publicznego realizowały program. W roku 2008 przeznaczono na ten cel 2 mld 528 mln 407 tys. złotych, w tym w części 42 (sprawy wewnętrzne) 2 mld 198 mln 695 tys. złotych. Wykonano wydatki w kwocie 2 mld 11 mln 471 tys. złotych, co stanowiło 80 % planu. W poszczególnych formacjach zrealizowano odpowiednio: w Policji – 77 % planu, w Straży Granicznej – 76 %, w Państwowej Straży Pożarnej – 99 % i w Biurze Ochrony Rządu – 98 %. Powodem niepełnego wykonania planu był brak zasileń do budżetu państwa w grudniu 2008 roku. Jeżeli chodzi o Policję, plan w zakresie zakupu i wymiany sprzętu transportowego został wykonany w 46 %, zakupu uzbrojenia – w 70 %, zakupu sprzętu i wyposażenia specjalistycznego – w 44 %, zakupu i wymiany systemów teleinformatycznych – w 78 %, budowy nowych i modernizacji użytkowanych obiektów – w 77 %, wzmocnienia motywacyjnego systemu płac – w 99 %, zastąpienia funkcjonariuszy pracownikami cywilnymi – w 93 %. Zdaniem min. Rapackiego najlepszą oceną, czy ustawa się sprawdza i jak wpływa na ocenę bezpieczeństwa, jest dostarczony posłom raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2008 roku, z którego jasno wynika, że w 2008 roku nadal spadała liczba przestępstw i poprawiało się poczucie bezpieczeństwa oraz rosła skuteczność pracy organów ścigania. 68 % Polaków uznaje Polskę za kraj bezpieczny, 87 % Polaków czuje się bezpiecznie w miejscu zamieszkania, 72 % Polaków pozytywnie ocenia pracę Policji. Jednym z elementów, które mają wpływ na taką ocenę – stwierdził min. Rapacki – są dodatkowe środki na motywacyjne systemy uposażeń funkcjonariuszy wszystkich służb, poprawia się wyposażenie i system funkcjonowania jednostek porządku publicznego. Jest to najlepszy argument potwierdzający celowość funkcjonowania ustawy modernizacyjnej i wyłożenia na nią dodatkowych środków. Kontynuacja tej ustawy da nam – zdaniem ministra – szansę, by dobre trendy nadal utrzymywać i poprawiać.

Referujący ustalenia kontroli NIK nt. realizacji programu przedstawiciel Izby poinformował, że kontrolę przeprowadzono w 2. półroczu 2008 roku, a badaniami objęto okres od 1 stycznia 2007 roku do 30 czerwca 2008 roku. Celem kontroli było dokonanie oceny realizacji programu w połowie okresu, na który był ustanowiony. Kontrola miała zdyscyplinować wykonawców – beneficjentów programu, tzn. właściwych komendantów, oraz wskazać obszary zagrożone z punktu widzenia celów programu. Przypomniano, że w celu poprawy skuteczności formacji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo w styczniu 2007 roku Sejm RP uchwalił ustawę o ustanowieniu programu, na którego realizację w okresie 3-letnim przeznaczona została z budżetu państwa kwota 6 mld 301 mln 100 tys. złotych, m.in. na unowocześnienie wyposażenia, sprzętu, obiektów i infrastruktury, a także na wzmocnienie motywacyjnych systemów uposażeń funkcjonariuszy oraz na zastępowanie funkcjonariuszy pracownikami cywilnymi. NIK ocenia pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości, realizację w 2007 i I. półroczu 2008 roku    programu modernizacji. Kontrola wykazała jednak, że osiągnięcie celów zakładanych w ustawie modernizacyjnej jest zagrożone ze względu na zmianę planowania struktury wydatków, niewłaściwe przygotowanie wykonania realizacji programu oraz uzupełnianie środkami z programu niedoborów w budżetach poszczególnych formacji, w szczególności Policji i BOR.  Stwierdzone przez NIK nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim niezgodnego z ustawą modernizacyjną wydatkowania środków finansowych na zastępowanie funkcjonariuszy pracownikami cywilnymi w Policji, nieopracowania i niewdrożenia w Policji i BOR docelowych modeli motywacyjnych systemów uposażeń funkcjonariuszy, niewłaściwego przeprowadzania zamówień publicznych w Policji oraz nierzetelnego prezentowania danych w informacji z realizacji programu modernizacji za 2007 rok przedłożonej Sejmowi. W Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej NIK nie stwierdziła istotnych nieprawidłowości. Pod koniec 2008 roku – zaznaczył przedstawiciel NIK – nastąpiło istotne ograniczenie zasileń Policji oraz Straży Granicznej w środki finansowe, w wyniku czego zobowiązania zapłaty przesunięto na 2009 rok. Zdaniem NIK przesunięcie na ten rok zaległych płatności dodatkowo utrudni osiągnięcie celów zakładanych w ustawie. NIK uważa też, że realizacja programu w znacznym stopniu odbiegała od kierunków określonych w ustawie modernizacyjnej. W wyniku dokonanych korekt istotnie zmieniono strukturę wydatków, zwiększając o ponad 440 mln złotych środki na realizację motywacyjnego systemu uposażeń. Jednocześnie zmniejszono wydatki na zakupy sprzętu wyposażenia specjalnego, sprzętu oraz systemów teleinformatycznych, wymianę sprzętu transportowego oraz na zastąpienie funkcjonariuszy pracownikami cywilnymi. NIK ocenia negatywnie konsekwencje zmian dokonanych w trakcie realizacji programu, w wyniku których znacząco osłabiono realizację celu ustawy – powstrzymania postępującej dekapitalizacji użytkowanego sprzętu i wyposażenia. Tym samym odsunięto w czasie efekt poprawy sprawności i skuteczności realizowania zadań poprzez wyposażenie formacji w nowoczesny sprzęt i infrastrukturę. Kontrola wykazała, że w Policji i BOR nie wypracowano docelowych modeli motywacyjnego systemu uposażeń, pomimo półtorarocznej realizacji wydatków w tym zakresie. Sposób rozdysponowania środków na wzmocnienie motywacyjnego systemu uposażeń funkcjonariuszy miał zdaniem NIK charakter prostej podwyżki i nie wiązał wysokości  uposażenia z uzyskiwanymi efektami oraz specyfiką i warunkami służby. Taki sposób wykorzystania środków z programu na podwyżki uposażeń nie spełniał zdaniem NIK założeń ustawy modernizacyjnej, albowiem nie motywował funkcjonariuszy do uzyskiwania lepszych efektów służby. NIK oceniła pozytywnie zmiany systemu uposażeń w Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej, ponieważ wprowadzone zostały tam mechanizmy uwzględniające m.in. jakość wykonywania obowiązków służbowych. Kontrola NIK wykazała nieprawidłowości w wydatkowaniu środków na ucywilnienie Policji. Ustalenia kontroli NIK wskazują na nierzetelność przedłożonej Sejmowi informacji z realizacji programu za 2007 rok. Informacja ta, jako sprawozdanie zbiorcze, była niezgodna ze sprawozdaniami jednostkowymi formacji i zawierała zawyżone dane dotyczące faktycznej realizacji zakupów rzeczowych w 2007 roku. Ponadto w informacji uwzględnione zostały środki w wysokości ponad 165 mln złotych, przeniesione do realizacji w I. kwartale 2008 roku jako wydatki niewygasające, których część nie została w ogóle wydatkowana, tj. ok. 900 tys. złotych (500 tys. w Policji i 400 tys. w PSP). Postępowanie takie mogło prowadzić do błędnej oceny skuteczności i stanu zaawansowania realizacji programu. NIK zwróciła też uwagę na niewłaściwe zabezpieczenie praw majątkowych Policji do systemów informatycznych dostarczanych na jej wyłączne zlecenie i użytek. Przedstawiciel NIK poinformował, że odbyła się narada pokontrolna z udziałem wicepremiera Schetyny, podczas której omówiono wszystkie poruszone problemy.

Odnosząc się do wypowiedzi przedstawiciela NIK, min. Rapacki stwierdził, że sprawa tego, co należy uznać za docelowy system motywacyjny, zależy od interpretacji i polega na tym, by byli chętni do pracy w Policji, co jest zachowane. Rozwój zawodowy funkcjonariuszy gwarantuje obecnie lepszą płacę. System płac był konsultowany ze związkami zawodowymi i uzyskał ich akceptację. W dyskusji poseł Krystyna Łybacka przypomniała, że program modernizacji przyjęto ponad podziałami i wiązano z nim ogromne nadzieje, również na doposażenie funkcjonariuszy. Raport NIK uznała za surowy. Jak to jest, pytała, że Straż Graniczna i PSP potrafią korzystać ze środków modernizacyjnych, a najwięcej uwag jest do Policji. Wielkość środków, z których korzysta Policja, nie jest uzasadnieniem dla nieprawidłowości. Poinformowała, że w r. 2008 przeniesiono na wydatki rzeczowe kwotę 21 mln 618 tys. złotych, która miała być przeznaczona na zastępowanie funkcjonariuszy pracownikami cywilnymi. Uznała za bardzo ważne wypracowanie docelowego systemu uposażeń funkcjonariuszy. Nowelizacja ustawy, stwierdziła, nie może polegać na rolowaniu długów na kolejny rok. Zapytała, co dzieje się w szkołach policyjnych, np. w CSP Legionowo. Szkoły są gdzieś na uboczu, a pracownicy nie wiedzą, co się w nich dzieje. Wiceprzewodniczący Komisji poseł Stanisław Wziątek uznał przygotowanie organizacyjne Policji do realizacji ustawy modernizacyjnej za kompromitujące, program ten w Policji był i jest zrealizowany źle. Wskazał też na brak w Policji stosownych działań, wymieniając jako przykłady wadliwe formalnoprawne przygotowanie zamówień publicznych, wadliwość niektórych zamówień i niewykorzystanie środków finansowych. Zapytał, co będzie, jeżeli projekt nowelizacji ustawy nie zostanie przyjęty i czy w innym wypadku Policja potrafi wykorzystać środki. Wiceprzewodniczący Komisji poseł Jarosław Zieliński uznał pytanie posła Wziątka za retoryczne. Stwierdził, że za mało jest informacji o uzyskanych efektach i stratach. Zauważył, że w 2008 roku zmniejszono środki bez zmiany ustawy modernizacyjnej i ustawy budżetowej. Poprosił o informację o rozpoczętych i przerwanych inwestycjach rzeczowych. Poseł Edward Siarka zwrócił uwagę na tendencję do zastępowania środków budżetowych środkami pochodzącymi z modernizacji. Jego zdaniem, w Policji realizowano z modernizacji bieżące wydatki związane z wynagradzaniem.

Po dyskusji przystąpiono do głosowania, w którym Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych nie przyjęła informacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o realizacji w 2008 r. „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Biura Ochrony Rządu w latach 2007-2009”.


                                                                                                       Tomasz  Krzemieński