





Okres | Wizyt | Odsłon |
Dziś | 30 | 59 |
Wczoraj | 224 | 420 |
Ostat tydzień | 1458 | 2787 |
Ostat. dwa tyg. | 2913 | 5827 |
Ostat. miesiąc | 6697 | 13569 |
Ostatni rok | 128112 | 252439 |
Razem | 1869148 | 4022804 |


Wysokość emerytury policyjnej
„Czy uwzględniając treść orzeczeń wydawanych przez sądy w sprawach dotyczących wysokości emerytur policyjnych, zmniejszanych w związku z służbą w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990, należy się spodziewać działań zmierzających do przywrócenia należnych świadczeń osobom, które w sposób niesłuszny zostały ich pozbawione?”
Ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 667, z późn. zm.), zwana dalej ustawą zaopatrzeniową, wprowadza w stosunku do ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1440, z późn. zm.) regulującej ogólny system zabezpieczenia społecznego, m.in. w zakresie świadczeń emerytalnych, odrębny, szczególny system zabezpieczenia społecznego, obejmujący m.in. świadczenia emerytalne w stosunku do funkcjonariuszy służb i formacji wymienionych w tytule ustawy, jak również funkcjonariuszy służb już nieistniejących.
Wskazany system opiera się na założeniu, że zwolnionym ze służby funkcjonariuszom przysługuje na zasadach określonych ustawą zaopatrzeniową zaopatrzenie emerytalne z tytułu wysługi lat lub w razie całkowitej niezdolności do służby, przy czym zaopatrzenie to przysługuje wprost z budżetu państwa.
Zgodnie z art. 12 ustawy zaopatrzeniowej emerytura policyjna przysługuje funkcjonariuszom Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej zwolnionym ze służby, którzy w dniu zwolnienia posiadali co najmniej 15 lat służby w powyższych służbach i formacjach (chyba że dany funkcjonariusz ma ustalone prawo do emerytury określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Okolicznością decydującą o powstaniu uprawnienia do emerytury policyjnej jest zatem przede wszystkim okres służby (czyli tzw. wysługa emerytalna).
Wysokość emerytury policyjnej określają przepisy art. 15 i art. 15a ustawy zaopatrzeniowej. Stosownie do art. 15 ust. 1 oraz art. 15a ustawy zaopatrzeniowej emerytura policyjna wynosi 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat służby i wzrasta zasadniczo o 2,6% podstawy wymiaru za każdy dalszy rok tej służby. W przypadku jednak funkcjonariuszy, którzy pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., wzrasta ona także o:
- 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok okresów składkowych poprzedzających służbę, nie więcej jednak niż za trzy lata tych okresów,
- 1,3% podstawy wymiaru - za każdy rok okresów składkowych ponad wskazany wyżej trzyletni okres składkowy,
- 0,7% podstawy wymiaru - za każdy rok okresów nieskładkowych poprzedzających służbę.
Zgodnie natomiast z art. 15 ust. 2 i 3 ustawy zaopatrzeniowej emerytura policyjna podlega podwyższeniu o:
- 2% podstawy wymiaru za każdy rok służby pełnionej bezpośrednio w charakterze nurków i płetwonurków oraz w zwalczaniu fizycznym terroryzmu;
- 1% podstawy wymiaru za każdy rok służby pełnionej bezpośrednio:
- w składzie personelu latającego na samolotach i śmigłowcach,
- w składzie załóg nawodnych jednostek pływających,
- w charakterze skoczków spadochronowych i saperów,
- w służbie wywiadowczej za granicą;
- 0,5% podstawy za każdy rok służby pełnionej w warunkach szczególnie zagrażających życiu i zdrowiu;
- 0,5% podstawy wymiaru za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia służby na froncie w czasie wojny oraz w strefie działań wojennych.
Należy wskazać, że art. 13 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej w brzmieniu obowiązującym przed dniem 16 marca 2009 r. przewidywał, że jako równorzędne ze służbą w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW), Agencji Wywiadu (AW), Służbie Kontrwywiadu Wojskowego (SKW), Służbie Wywiadu Wojskowego (SWW), Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (CBA), Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu (BOR), Państwowej Straży Pożarnej (PSP) i Służbie Więziennej traktuje się:
- okresy służby w charakterze funkcjonariusza Policji państwowej, a także funkcjonariusza organów bezpieczeństwa państwa, porządku i bezpieczeństwa publicznego;
- służbę wojskową uwzględnianą przy ustalaniu prawa do emerytury wojskowej;
- okresy służby w charakterze funkcjonariusza Służby Ochrony Kolei, jeżeli funkcjonariusz przeszedł bezpośrednio do służby w Milicji Obywatelskiej lub w Służbie Więziennej w terminie do dnia 1 kwietnia 1955 r.;
- okresy zatrudnienia lub służby w zawodowych jednostkach ochrony przeciwpożarowej i nauki w szkołach pożarniczych w charakterze członka Korpusu Technicznego Pożarnictwa, a także funkcjonariusza pożarnictwa w terminie do dnia 31 stycznia 1992 r.
Jednocześnie w art. 13 ust. 2 ustawy zaopatrzeniowej przewidziano, że okresów służby w charakterze funkcjonariusza organów bezpieczeństwa państwa, porządku i bezpieczeństwa publicznego w latach 1944-1956 nie traktuje się jako równorzędne ze służbą w służbach i formacjach wymienionych w tytule oraz art. 13 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, jeżeli przy wykonywaniu czynności służbowych funkcjonariusze ci popełnili przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości lub naruszające dobra osobiste obywatela i za to zostali zwolnieni dyscyplinarnie, umorzono wobec nich postępowanie karne ze względu na znikomy lub nieznaczny stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu lub zostali skazani z winy umyślnej prawomocnym wyrokiem sądu.
Na mocy ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145), zwanej dalej ustawą z dnia 23 stycznia 2009 r., dokonano zmiany przepisu art. 13 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, rozdzielając kategorie okresów służby traktowanych jako równorzędne ze służbą w formacjach wymienionych dotychczas w art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej. Artykuł 13 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej odnosi się obecnie tylko do okresów służby w charakterze funkcjonariusza Urzędu Ochrony Państwa, zaś dodany art. 13 ust. 1 pkt 1a ustawy zaopatrzeniowej - do służby w charakterze funkcjonariusza Policji państwowej oraz Milicji Obywatelskiej. Zgodnie zatem z art. 13 ust. 1 pkt 1 i 1a ustawy zaopatrzeniowej okresy służby w charakterze funkcjonariusza Urzędu Ochrony Państwa, Policji państwowej oraz Milicji Obywatelskiej są nadal traktowane jako równorzędne ze służbą w Policji i innych formacjach wymienionych w tytule ustawy zaopatrzeniowej (przy czym w przypadku funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej z zastrzeżeniem omówionej wyżej regulacji art. 13 ust. 2 ustawy zaopatrzeniowej).
Jako odrębną kategorię potraktowano natomiast przewidziane w dodanym ustawą z dnia 23 stycznia 2009 r. art. 13 ust. 1 pkt 1b ustawy zaopatrzeniowej okresy służby w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1388), zwanej dalej ustawą o ujawnianiu informacji. Wskazane okresy traktowane są jako okresy równorzędne ze służbą w służbach i formacjach wymienionych w tytule ustawy zaopatrzeniowej, jednakże na zasadach określonych w także dodanym ustawą z dnia 23 stycznia 2009 r. art. 15b ustawy zaopatrzeniowej. W art. 15b ustawy zaopatrzeniowej wprowadzono zaś odmienne zasady określania wysokości emerytur policyjnych w stosunku do osób, które pełniły służbę w organach bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji i które pozostawały w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., obniżając wysokość emerytur w zakresie, w jakim wynikają z okresów służby w tychże organach. W myśl bowiem art. 15b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej w przypadku takich osób emerytura wynosi obecnie:
- 0,7% podstawy wymiaru - za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990;
- 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą wskazanych w art. 13 ust. 1 pkt 1, pkt 1a oraz pkt 2-4 ustawy zaopatrzeniowej.
Należy wskazać, że podniesione w wystąpieniu zagadnienie dotyczy zakresu podmiotowego regulacji wprowadzonej ustawą z dnia 23 stycznia 2009 r., a w istocie dokonywania oceny, czy daną osobę zaliczyć można do kategorii osób, które pełniły służbę w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji, a do których mają zastosowanie odmienne w stosunku do ogółu funkcjonariuszy zasady obliczania wysokości emerytury.
Przepisy art. 13 ust. 1 pkt 1b oraz art. 15b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, wprowadzając odmienne zasady obliczania wysokości emerytury, wskazują, że zasady te mają zastosowanie do osób, które pełniły służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji. W art. 2 ust. 1 ustawy o ujawnianiu informacji wymieniono podmioty, które zostały zaliczone do organów bezpieczeństwa państwa. Zgodnie z powyższym przepisem organami bezpieczeństwa państwa - w rozumieniu ustawy o ujawnianiu informacji - są:
- Resort Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego,
- Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego,
- Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego,
- jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3, a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.,
- instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,
- Akademia Spraw Wewnętrznych,
- Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza,
- Zarząd Główny Służby Wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki,
- Informacja Wojskowa,
- Wojskowa Służba Wewnętrzna,
- Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego,
- inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych.
Przy tym odnośnie do Służby Bezpieczeństwa MSW art. 2 ust. 3 ustawy o ujawnianiu informacji precyzuje, że jednostkami Służby Bezpieczeństwa, w rozumieniu wskazanej ustawy, są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.
Analizując kwestię pełnienia służby w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji, określanych dalej jako organy bezpieczeństwa państwa, należy wskazać, że określenie zakresu pojęcia służby w organach bezpieczeństwa państwa wywołuje - pomimo odesłania do zawierającego katalog podmiotów będących organami bezpieczeństwa państwa art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji - wątpliwości interpretacyjne. Dotyczy to zwłaszcza niektórych kategorii jednostek organizacyjnych zaliczanych do organów bezpieczeństwa państwa, takich jak instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych. W ocenie Sądu Najwyższego problemy interpretacyjne wynikają przede wszystkim z zawartego w art. 15b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej odesłania do art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji, a w istocie z faktu, że przepis mieszczący się w ustawie regulującej zaopatrzenie emerytalne funkcjonariuszy (art. 15b), należącej do szeroko pojmowanego systemu zabezpieczenia społecznego, odwołuje się do przepisu ustawy lustracyjnej (art. 2), należącej do innej dziedziny prawa, do tego niepokrewnej w stosunku do prawa zabezpieczenia społecznego (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., sygn. akt II UZP 10/11).
W związku z powyższymi wątpliwościami w orzecznictwie zwraca się uwagę, że dla wykładni art. 15b ustawy zaopatrzeniowej ˝decydujące znaczenie powinny mieć cele wprowadzenia tego przepisu do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy˝, co oznacza, że analiza, czy dana osoba pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, powinna dotyczyć ˝oceny charakteru służby w organach bezpieczeństwa państwa przed 1990 r., a nie (...) oceny charakteru określonej jednostki organizacyjnej˝ (por. postanowienie SN z dnia 9 grudnia 2011 r., sygn. akt II UZP 10/11; zob. również wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 sierpnia 2013 r., sygn. akt III AUa 133/13). Ocena charakteru służby powinna być - w kontekście uwag sformułowanych w judykaturze - dokonywana indywidualnie w odniesieniu do konkretnej osoby, jednakże niewątpliwie rodzaj jednostki organizacyjnej, w której dany funkcjonariusz pełnił służbę, oraz wynikający z tego charakter wykonywanych zadań także ma wpływ na przedmiotową ocenę, gdyż przykładowo w wyr. Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 września 2013 r. (sygn. akt III AUa 1214/12) służba pełniona w wydziałach paszportowych komend wojewódzkich MO, zaś od 1 sierpnia 1983 r. w wydziałach paszportowych wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych (które włączone były w strukturę Służby Bezpieczeństwa), została uznana za służbę pełnioną w organach bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji.
Jednocześnie w orzecznictwie wskazano, że sformułowanie ˝pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa˝ odnosi się do pełnienia czynnej służby w takich organach, co oznacza, że do okresów pełnienia służby nie zalicza się okresów, w których funkcjonariusz w istocie nie wykonywał obowiązków służbowych (np. okresów nauki w Akademii Spraw Wewnętrznych, przy czym chodzi tu o okresy nauki, nie zaś pełnienia służby w akademii, lub okresów nauki w szkołach milicyjnych).
Mając powyższe na uwadze, ocena, czy dana osoba pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, powinna uwzględniać nie tylko fakt, czy dana osoba pełniła służbę w jednostkach organizacyjnych będących organami bezpieczeństwa państwa wymienionymi w art. 2 ustawy o ujawnianiu informacji, ale także charakter służby w tych organach, na który może mieć wpływ m.in. rodzaj jednostki organizacyjnej, w której dany funkcjonariusz pełnił służbę, oraz wynikający z tego charakter wykonywanych zadań. Przewidziany w art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej obniżony mnożnik ma przy tym zastosowanie jedynie do okresów czynnego pełnienia służby w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa (nie dotyczy zatem okresów, w których funkcjonariusz w istocie nie wykonywał obowiązków służbowych).
Równocześnie jednak należy wskazać, że dokonywanie przedmiotowej oceny leży wyłącznie w kompetencjach sądów powszechnych rozpoznających indywidualną sprawę w wyniku odwołania od decyzji organu emerytalnego.
Podkreślenia wymaga przy tym, że zgodnie z dodanym na mocy ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. art. 13a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej organ emerytalny, którym zgodnie z § 2 ust. 1 wydanego na podstawie art. 32 ust. 2a ustawy zaopatrzeniowej rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 2 marca 2004 r. w sprawie organu emerytalnego właściwego do ustalenia prawa do zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 43, poz. 405, z późn. zm.), jest dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, zwany dalej dyrektorem ZER MSW, został zobowiązany do wystąpienia z wnioskiem do Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, zwanego dalej IPN, o przekazanie informacji dotyczącej przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa.
Zgodnie z art. 13a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej na wniosek dyrektora ZER MSW jako organu emerytalnego IPN sporządza na podstawie posiadanych danych akt osobowych i w terminie czterech miesięcy od dnia otrzymania wniosku przekazuje organowi emerytalnemu informację o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy w organach bezpieczeństwa państwa (zwaną dalej informacją o przebiegu służby). Treść informacji określa art. 13a ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej, stanowiąc, że informacja o przebiegu służby zawiera:
- dane osobowe funkcjonariusza wymienione w art. 13a ust. 2 ustawy zaopatrzeniowej,
- wskazanie okresów służby w organach bezpieczeństwa państwa oraz
- informację, czy ze zgromadzonych w archiwach IPN dokumentów wynika, że funkcjonariusz w tym okresie, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego.
Treść powyższej informacji jest o tyle istotna, że zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. w przypadku osób, w stosunku do których z informacji o przebiegu służby wynika, że pełniły służbę w latach 1944-1990 w organach bezpieczeństwa państwa, a które w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. otrzymywały świadczenia przyznane na podstawie ustawy zaopatrzeniowej, dyrektor ZER MSW jako właściwy organ emerytalny wszczyna z urzędu postępowanie w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczeń i wysokości tych świadczeń.
Podstawą dokonywania ustaleń faktycznych w powyższym postępowaniu są przy tym ściśle określone środki dowodowe, wymienione w § 14 ust. 1 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 18 października 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 239, poz. 2404, z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem z dnia 18 października 2004 r. Zgodnie z § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 18 października 2004 r. środkiem dowodowym potwierdzającym okres służby jest zaświadczenie o przebiegu służby sporządzone na podstawie akt osobowych funkcjonariusza, wystawione przez właściwe organy Policji, ABW, AW, CBA, Straży Granicznej, BOR lub PSP. Stosownie natomiast do § 15 ust. 1 ww. rozporządzenia okresy służby zaliczane do wysługi emerytalnej ustala się na podstawie zaświadczeń o przebiegu służby funkcjonariusza.

| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||

