Dlaczego policyjne statystyki są niewiarygodne?

Każdy ciśnie tego niżej, żeby gonił, bo każdy szef rozumie prostą zasadę: im lepsze wyniki tym szybciej otworzą się przed nim drzwi do awansu - zasady podkręcania statystyk w policji tłumaczy Tomasz Oklejak, który w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich zajmuje się obroną praw funkcjonariuszy

Policjant wymyślał wykroczenia. Został skazany 

Cztery lata temu funkcjonariusze z Białej Podlaskiej usłyszeli od przełożonych, że mają ścigać przechodniów. Wówczas sierżant Cezary G. zaczął wymyślać fikcyjne wykroczenia, a potem przypisywać je przyłapanym na innych wykroczeniach kierowcom. Został oskarżony, a przed sądem tłumaczył, że dopuszczał się fałszerstw pod naciskiem przełożonych. Sąd skazał go na karę więzienia w zawieszeniu.

Karol Adamaszek: Czy przypadek Cezarego G. to wyjątek?

Tomasz Oklejak*: - Nie. Już w szkołach policyjnych adepci po raz pierwszy się stykają z tym, że w przyszłej służbie będą musieli naginać statystyki. Nie uczy się ich tego, ale starsi policjanci dają im do zrozumienia, że to norma.

Jak wygląda takie naciąganie?

- To oczywiście kolokwialne określenie, chodzi o dostosowanie się do limitów wyznaczonych przez przełożonych. Te limity mogą różnie wyglądać, najczęściej chodzi o określoną normę wystawionych mandatów albo wylegitymowanych osób.

 Można odgórnie coś takiego nakazać?

- Nad podobnymi sprawami w Biurze RPO pracujemy od pięciu lat. Opieramy się przede wszystkim na sygnałach od samych funkcjonariuszy. Policja jest strukturą zhierarchizowaną, gdzie bardzo trudno wprowadza się zmiany. Polecenie, najczęściej ustne, podczas odpraw przekazywane jest z komendy głównej aż do najmniejszych jednostek. Niektórzy przełożeni wyznaczają przy tym swoim podwładnym ile mandatów mają "sprzedać", bo "góra" określa próg satysfakcji i jeśli komenda jest poniżej, to przełożeni naciskają na komendanta, żeby podgonił.

A jak komendant nie chce podgonić?

- Proszę Pana każdy ciśnie tego niżej, żeby gonił. Z góry idzie polecenie, ale i tak każdy szef rozumie prostą zasadę: im lepsze wyniki tym szybciej otworzą się przed nim drzwi do awansu. Oczywiście trzeba pamiętać, że ten kto naciska i ten kto nagina statystyki łamie prawo.

Oficjalnie jednak takie pompowanie statystyk nie istnieje.

- Bo bardzo trudno kogoś złapać za rękę. Cztery lata dostaliśmy anonim od policjantów z jednego z podwarszawskich komisariatów. Pojechałem tam i poprosiłem o książkę odpraw służbowych. W niej napisane czarno na białym jaką normę mandatów czy legitymowań należy wyrobić. Pytam komendanta dlaczego to robi, a on się tłumaczy, że chciał przywrócić dyscyplinę w jednostce, bo "oficer dyżurny zamyka mu okienko o 22 i idzie spać". Poprosiliśmy Komendę Główną Policji, żeby zbadała czy takie naciski na wykonanie norm są w innych komendach w kraju. Wie pan co otrzymaliśmy?

Niech zgadnę. Poza jednostką spod Warszawy, którą nakryliście, nigdzie indziej nie było nacisków na podkręcanie statystyk.

- Dokładnie. Taka była oficjalna odpowiedź. W 2007 roku w stołecznej policji działał system punktowy. Za każdą wykonaną czynność służbową przewidziane były punkty, od nich uzależnione były premie i awanse. Za przestępcę złapanego na gorącym uczynku 20 pkt, za wylegitymowanie nieletniego 2 pkt. Praktyka była taka, że funkcjonariusze stali pod szkołami i legitymowali uczniów . Łatwiej było wylegitymować 10 nieletnich niż złapać przestępcę na gorącym uczynku.

Nie można przecież legitymować bez powodu.

- Powód zawsze się znajdzie. A to, że w pobliżu szkoły ktoś może handlować narkotykami, a to, że legitymowany jest podobny do poszukiwanego przestępcy. Niektórzy policjanci spotykając się w czasie służby z innymi patrolami wymieniają się danymi legitymowanych. Taki Kowalski nawet nie wie, że figuruje w notatnikach trzech patroli. Nie zawsze jest różowo. Pamiętam rozmowę z funkcjonariuszem prewencji z Dolnego Śląska. Przełożony po zakończeniu służby nie pozwolił mu iść do domu tylko kazał wrócić na ulicę i wypełnić normę - wlepić więcej mandatów. W systemie punktowym tworzono specjalne rankingi, była więc rywalizacja nie tylko między policjantami, ale całymi komendami.

Rozumiem, że ci komendanci, których jednostki były najwyżej w rankingu, robili karierę?

- Nie do końca. Jeśli komenda była ostatnia to wiadomo - słaba. Ci, którzy byli na pierwszych miejscach musieli fałszować statystyki na potęgę. Najlepiej było więc być w środku stawki. Oficjalnie patologie systemu punktowego zlikwidowano w 2007 roku. Przynajmniej takie zapewnienie MSWiA usłyszeliśmy. Nie dostaliśmy żadnych informacji o karach dyscyplinarnych jakie ponieśli ci, którzy system punktów utrzymywali przy życiu. Obecny kryzys sprawia jednak, że wszystko wraca do porządku sprzed dwóch lat.

Dlaczego?

- Chodzi o pieniądze. Np. policjant drogówki podczas zmiany wręcza mandaty za 3-4 tysiące złotych. Środki te zasilają budżet państwa, który jak wiadomo nie jest w najlepszym stanie.

Nie oznacza to, że musi dochodzić do nieprawidłowości.

- Już mamy sygnały że przełożeni nakazują policjantom, aby zamiast pouczeń za drobne wykroczenia od razu wręczali mandaty.

 Źródło: Gazeta Wyborcza Lublin