Stosowanie środków przymusu bezpośredniego przez Centralne Biuro Antykorupcyjne jest niezgodne z konstytucją.

10 marca 2010 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący przekroczenia uprawnień Centralnego Biura Antykorupcyjnego w zakresie stosowania środków przymusu bezpośredniego.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 6 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2006 r. w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez funkcjonariuszy Centralnego Biura Antykorupcyjnego jest niezgodny z: 

- art. 15 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym
- art. 92 ust. 1 oraz z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie na skutek cofnięcia wniosku.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że zaskarżony przepis § 6 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2006 r. jest niezgodny z art. 15 ust. 3 ustawy o CBA i z art. 92 konstytucji nie tylko dlatego, że reguluje zawartą w nim materię w sposób sprzeczny z upoważnieniem ustawowym, co podnosi RPO.  Przede wszystkim narusza powyższą ustawę i konstytucję dlatego, że wkracza bez upoważnienia ustawowego w materię zastrzeżoną dla ustaw, regulując ją samodzielnie.

Zdaniem Trybunału konieczność określenia zasad wolności osobistej w ustawie oznacza, iż w regulacji ustawowej winny być zamieszczone wszystkie bezpośrednie materialno-prawne  przesłanki ograniczenia wolności. Natomiast wymóg określenia, w danej regulacji ustawowej ograniczającej wolność osobistą, trybu ograniczenia tej wolności oznacza, że ustawowe ograniczenie winno zawierać również wszystkie przesłanki określające bezpośrednio procedurę ograniczenia wolności. Z art. 41 ust. 1 konstytucji wynika, skierowany do normodawcy ograniczającego w danej regulacji wolność osobistą, nakaz zamieszczania w takiej regulacji wszystkich materialno-prawnych i proceduralnych przesłanek określających bezpośrednie ograniczenie wolności osobistej.

Trybunał stwierdził, że w świetle treści normatywnych art. 41 konstytucji, ograniczenie wolności osobistej podlega szczególnej ochronie konstytucyjnej, przekraczającej wymogi określone w art. 31 ust. 3 konstytucji. Ograniczenie wolności osobistej wymaga bowiem również poszanowania nietykalności oraz określenia w ustawie zasad i trybu ograniczania wolności. Oznacza to, że wszystkie przesłanki składające się na zasady ograniczania wolności osobistej oraz wszystkie elementy normatywne kształtujące tryb jej ograniczania, winny być regulowane ustawowo.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, sprawozdawcą był sędzia TK Adam Jamróz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

10 marca 2010 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący przekroczenia uprawnień Centralnego Biura Antykorupcyjnego w zakresie stosowania środków przymusu bezpośredniego.

Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności przepisów § 6 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2006 roku w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez funkcjonariuszy Centralnego Biura Antykorupcyjnego z art. 15 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 roku o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym oraz z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

Art. 15 ust. 3 ustawy o CBA stanowi delegację dla Rady Ministrów do określenia, w drodze rozporządzenia, rodzajów środków przymusu bezpośredniego oraz przypadków i sposobów ich stosowania, a także sposobów dokumentowania ich zastosowania przy uwzględnieniu ochrony interesów osób, wobec których zostały zastosowane. Na tej podstawie Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez funkcjonariuszy CBA.

Ust. 2 pkt. 1 rozporządzenia przewiduje, iż decyzję o zastosowaniu kajdanek lub prowadnic podejmuje organ, co do zasady nieobecny na miejscu czynności prowadzonych przez funkcjonariuszy CBA. Ustawa o CBA nie przewiduje możliwości przekazania uprawnienia do decydowania o zastosowaniu środków przymusu podmiotowi innemu niż funkcjonariusz CBA. Takie uprawnienia dla sądu lub prokuratora nie wynikają też z innych przepisów.

Upoważnienie ustawowe do wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez funkcjonariuszy CBA, zdaniem wnioskodawcy, nie zawiera  umocowania do uregulowania w rozporządzeniu dalszych, nieprzewidzianych w ustawie, kompetencji do stosowania środków przymusu bezpośredniego. Niezgodność kwestionowanego przepisu z art. 15 ust. 3 ustawy o CBA polega na przekroczeniu przez Radę Ministrów granic upoważnienia, jakiego udzielił mu w tym przepisie ustawodawca.

Stosowanie kajdanek lub prowadnic stanowi daleko idącą ingerencje w sferę nietykalności i wolności osobistej. Konstytucja zapewnia każdemu wolność osobistą. Wolność ta nie ma jednak charakteru absolutnego. Ograniczenie w zakresie korzystania z konstytucyjnej wolności wymaga formy ustawy.

Kwestionowany przepis nie odpowiada wymogom stawianym prawodawcy przez konstytucję. Będąc przepisem rangi podustawowej określa sytuację, w której dozwolone jest zastosowanie środków przymusu bezpośredniego poza ramami nakreślonymi przepisami ustawy o CBA.

Rozprawie będzie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, sprawozdawcą będzie sędzia TK Adam Jamróz.