Kancelaria Radcy Prawnego ART Jan Jednoralski

adres: 84-200 Wejherowo, Śmiechowska 26/8

Andrzej Jednoralski,Jan Jednoralski 18-02-2011, ostatnia aktualizacja 18-02-2011 03:45

źródło: ROL

+zobacz więcej

Zdarza się, że policjanci, będąc świadkami przestępstwa bądź wykroczenia, podejmują interwencję po godzinach służby. W czasie takich interwencji funkcjonariusze niejednokrotnie doznają trwałych uszczerbków na zdrowiu.

Pojawia się wobec tego pytanie, czy zdarzenie, w wyniku którego policjanci doznali uszczerbku, należy uznać za wypadek pozostający w związku ze służbą w Policji (odpowiednik wypadku przy pracy względem policjantów).

Pojęcie wypadku pozostającego w związku ze służbą w Policji

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji, za wypadek związany ze służbą uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które zaszło podczas lub w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych albo poleceń przełożonych lub w okolicznościach określonych w pkt 2-8 tegoż przepisu.

Wśród wskazanych innych okoliczności wymienia się m.in. wykonywanie czynności w zakresie służby bez polecenia przełożonego.

Bezspornym jest z reguły fakt, że dane zdarzenie jest zdarzeniem nagłym oraz wywołanym przyczyną zewnętrzną. Wątpliwości budzi natomiast okoliczność, czy dane zdarzenie wypełniło cechy którejś z okoliczności wymienionych w art. 2 ust. 1 pkt 1-8 ustawy.

Dla oceny, czy funkcjonariusz Policji wykonywał bez polecenia przełożonego czynności służbowe niezbędne jest przeanalizowanie, jaki kształt w obecnie obowiązującym stanie prawnym przyjmuje obowiązek podejmowania przez funkcjonariuszy Policji interwencji w czasie wolnym, a więc poza służbą.

Podejmowanie interwencji poza służbą

Zarówno ustawa o Policji , jak i inne akty prawne, nie regulują wprost kwestii dotyczącej obowiązku podejmowania przez funkcjonariuszy interwencji w czasie wolnym.

Należy jednak stwierdzić, że policjant nie tylko w czasie służby, ale również po jej zakończeniu, obowiązany jest przestrzegać złożonego ślubowania, a zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy o Policji, rota ślubowania obejmuje m.in. zobowiązanie do ochrony porządku prawnego, bezpieczeństwa państwa i obywateli.

Funkcjonariusz Policji nawet zatem wówczas, gdy nie pozostaje na służbie, a jest świadkiem przestępstwa bądź wykroczenia naruszającego porządek prawny lub bezpieczeństwo obywateli, powinien podjąć interwencję. W tym zakresie policjant ma nie tylko społeczny, ale i prawny obowiązek zareagowania na czyn zabroniony.

Policjanci obowiązani są więc chronić dobra prawne w szerszym zakresie niż inni obywatele, zobligowani zasadniczo do ochrony życia i zdrowia człowieka (na zasadzie art. 162 § 1 kodeksu karnego).

Interwencję policjanta poza służbą odróżnia od reakcji innych obywateli także obowiązek odpowiedniego wylegitymowania się przez funkcjonariusza. Stosownie bowiem do treści § 2 ust. 1-3 rozporządzenia Rady Ministrów z 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów, funkcjonariusz nieumundurowany przy wykonywaniu uprawnień obowiązany jest podać swój stopień, imię i nazwisko, podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności służbowej oraz okazać legitymację służbową.

Z podejmowaniem przez policjantów interwencji poza służbą związana jest również kwestia, czy podczas wykonywania takich interwencji policjanci korzystają z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym, przewidzianej art. 222-226 kodeksu karnego.

Wedle art. 66 ustawy o Policji, policjant w związku z pełnieniem obowiązków służbowych korzysta z ochrony przewidzianej w Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych. Przepis ten nie wskazuje na czas pozostawania na służbie, lecz odnosi się do pełnienia obowiązków służbowych. Policjant, podejmując interwencję w czasie wolnym, wypełnia obowiązek służbowy nałożony nań art. 27 ust. 1 ustawy o Policji. Z wykładni językowej art. 66 ustawy o Policji wynika zatem, iż policjant dokonujący interwencji poza służbą korzysta z ochrony określonej dla funkcjonariuszy publicznych.

Przy rozpatrywaniu obowiązku podejmowania interwencji w czasie wolnym pojawia się jeszcze zagadnienie sposobu, w jakim interwencję należy podjąć. Sposób ten powinien być uzależniony od konkretnej sytuacji, a przede wszystkim od liczby potencjalnych sprawców i zagrożenia jakie ze sobą niosą oraz od posiadanych przez funkcjonariusza środków i możliwości ich wykorzystania.

Reasumując, policjant dokonując interwencji w czasie wolnym wykonuje zasadniczo czynności służbowe bez polecenia przełożonego, a zatem wypadek doznany przez funkcjonariusza należy uznać za wypadek pozostający w związku ze służbą w Policji.

Istota postępowania powypadkowego

Zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 lipca 2005 r. w sprawie postępowania w razie wypadków pozostających w związku z pełnieniem służby w Policji, funkcjonariusz, który uległ wypadkowi powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego na piśmie o zaistniałym wypadku. Przełożony z kolei zawiadamia kierownika jednostki organizacyjnej Policji właściwego ze względu na miejsce wypadku.

Z urzędu lub na wniosek poszkodowanego, kierownik jednostki organizacyjnej Policji wszczyna postępowanie w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Postępowanie prowadzi powołana przez kierownika komisja powypadkowa.

Omawiane postępowanie kończy sporządzenie protokołu powypadkowego. W terminie siedmiu dni od dnia jego doręczenia, poszkodowany może zgłosić do niego uwagi i zastrzeżenia. W razie zgłoszenia uwag i zastrzeżeń, kierownik jednostki organizacyjnej zwraca protokół komisji powypadkowej, celem jego wyjaśnienia i uzupełnienia. Kierownik rozpatruje uwagi i zastrzeżenia do protokołu w terminie siedmiu dni od dnia ich zgłoszenia.

Jeżeli w protokole powypadkowym nie zakwalifikowano danego zdarzenia za wypadek pozostający w związku ze służbą w Policji, a funkcjonariusz nie zgadza się z takim rozstrzygnięciem, może wnieść powództwo o ustalenie przez sąd, że dane zdarzenie było wypadkiem przy pracy, co skutkuje koniecznością sprostowania protokołu powypadkowego (na podstawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego).

Jeśli jednak funkcjonariusz jednocześnie kwestionuje także brak przyznania świadczenia z tytułu wypadku przy pracy bądź wysokość przyznanego świadczenia, wszczynanie wskazanego wyżej postępowania jest bezzasadne (zob. niżej).

Odszkodowanie przysługujące w razie wypadku pozostającego w związku ze służbą w Policji

Według art. 1 ustawy o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji, odszkodowanie przysługuje funkcjonariuszowi, który doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku pozostającego w związku z pełnieniem służby.

Funkcjonariuszowi, który doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przysługuje jednorazowe odszkodowanie w wysokości 1/100 kwoty dwunastomiesięcznego uposażenia wymiaru emerytury lub renty, nie mniej jednak niż 538 zł za każdy procent ustalonego uszczerbku na zdrowiu.

Postępowanie w sprawie odszkodowania wszczyna się z urzędu lub na wniosek zainteresowanego. O stopniu uszczerbku na zdrowiu funkcjonariusza orzekają komisje lekarskie służby zdrowia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Z kolei prawo do odszkodowania oraz jego wysokość ustalą właściwe organy resortu spraw wewnętrznych, w praktyce zaś są to komendanci wojewódzcy Policji.

Od decyzji komendanta wojewódzkiego Policji funkcjonariuszowi przysługuje prawo wniesienia odwołania do sądu okręgowego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Odwołanie należy wnieść w terminie miesiąca od dnia doręczenia odpisu decyzji.

Postępowanie o ustalenie wypadku przy pracy a postępowanie wszczęte odwołaniem od decyzji w przedmiocie odszkodowania

Jak już zaznaczono, funkcjonariusz Policji może na podstawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego wytoczyć powództwo o ustalenie przez sąd, iż dane zdarzenie jest wypadkiem przy pracy. Funkcjonariusz może również złożyć odwołanie od decyzji w przedmiocie odszkodowania.

Jeżeli jednak policjant jednocześnie z ustaleniami protokołu powypadkowego kwestionuje rozstrzygnięcie odnośnie odszkodowania, zasadne jest wniesienie jedynie odwołania od decyzji w przedmiocie odszkodowania.

Powództwo o ustalenie, wnoszone na podstawie art. 189 k.p.c., składa się bowiem jedynie wówczas, gdy interes prawny strony nie może zostać zaspokojony w drodze innego postępowania, przewidzianego dla dochodzenia określonych roszczeń (uchwała Sądu Najwyższego z 24 lutego 1967 r., sygn. akt: III PZP 41/66).

Wytaczanie powództwa o ustalenie jest w takiej sytuacji niecelowe również z tego względu, że postępowanie o ustalenie nie może być środkiem do uzyskania dowodów, które miałyby być wykorzystane w innym postępowaniu (wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 1971 r., sygn. akt: I PR 344/71; uchwała Sądu Najwyższego z 3 listopada 1994 r., sygn. akt: I PZP 45/94).

Co istotne, od omawianego odwołania nie pobiera się opłaty sądowej (art. 96 ust. 1 pkt 4 oraz a contrario art. 36 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Podstawa prawna:

– art. 1-2, art. 4-5 oraz art. 11-13 ustawy z 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji (Dz.U. z 1972 r. Nr 53 poz. 345, ze zm.),

– § 1-19 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 lipca 2005 r. w sprawie postępowania w razie wypadków pozostających w związku z pełnieniem służby w Policji (Dz.U. z 2005 r. Nr 136 poz. 1150, ze zm.),

– art. 27 oraz art. 66 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jednolity: Dz.U. z 2007 r. Nr 43 poz. 277),

– § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz.U. z 2005 r. Nr 141 poz. 1186),

– art. 126 oraz art. 222-226 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. Nr 88 poz. 553, ze zm.),

– art. 141 ustawy z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 r. Nr 146 poz. 275, ze zm.),

– art. 189 oraz art. 477⁸-477¹⁶ ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. Nr 43 poz. 296, ze zm.),

– art. 36 oraz art. 96 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 r. Nr 90 poz. 594, ze zm.).

Jan Jednoralski, radca prawny

Andrzej Jednoralski, aplikant radcowski

Kancelaria Radcy Prawnego „ART”