Stanowisko Rządu

Projekt stanowiska Rządu wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej oraz ustawy o Służbie Więziennej (druk nr 4147) w brzmieniu skierowanym do uzgodnień międzyresortowych z terminem na zgłaszanie uwag do dnia 17 czerwca 2011 r.

Projekt z dnia 10 czerwca 2011 r.

Stanowisko Rządu

wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej oraz ustawy o Służbie Więziennej (druk nr 4147)

Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej oraz ustawy o Służbie Więziennej (druk nr 4147) jest wykonaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 lutego 2010 r. (sygn. akt K 1/08, Dz. U. Nr 34, poz. 190), który orzekł, że art. 114 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.) jest niezgodny z art. 66 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w części obejmującej słowa „nie więcej jednak niż za ostatnie 3 lata kalendarzowe”. W związku z powyższym powołany przepis utracił moc obowiązującą we wskazanym przez Trybunał Konstytucyjny zakresie.
W uzasadnieniu przedmiotowego wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał, że prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop lub czas wolny od służby jest prawem majątkowym, którego ograniczenie musi odpowiadać wymogom art. 31 ust. 3 Konstytucji. Prawo do całorocznego urlopu jest gwarantowane w art. 66 ust. 2 Konstytucji i nie może być arbitralnie ograniczone również w odniesieniu do rekompensaty pieniężnej za urlop niewykorzystany lub czas wolny od pracy (służby). Prawo do rocznego urlopu gwarantowane jest w art. 66 ust. 2 Konstytucji w sposób bezwarunkowy. Rekompensata pieniężna za niewykorzystany (płatny) urlop stanowi zatem konieczny substytut otrzymywany w miejsce niewykorzystanego urlopu.
Art. 31 ust. 3 Konstytucji nie wskazuje przesłanek adekwatnych dla istotnej tu sytuacji, których wystąpienie pozwalałyby na ograniczenie prawa do korzystania z płatnego urlopu lub – z traktowanej jako alternatywa urlopu (w razie jego niewykorzystania) – rekompensaty pieniężnej. Ten sam art. 66 ust. 2 Konstytucji wymaga, by czas pracy został ustawowo określony. Czas, który nie został ustawowo uznany za czas pracy, jest więc – w ujęciu konstytucyjnym – czasem wolnym od pracy.
Świadczenie pracy w czasie wolnym od pracy jest możliwe, tym niemniej winno być odpowiednio rekompensowane. Mutatis mutandis, regułę tę należy odnieść - w ocenie Trybunału Konstytucyjnego – również do „czasu służby” i „czasu wolnego od służby”. Policjanci, którzy mieli niewykorzystane urlopy wypoczynkowe lub dodatkowe oraz niewykorzystany czas wolny od służby mają prawo do żądania na podstawie art. 66 ust. 2 Konstytucji dni wolnych od pracy (służby) i corocznych płatnych urlopów zgodnie z zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji. Możliwość uzyskania ekwiwalentu pieniężnego jedynie za ostanie 3 lata kalendarzowe (art. 114 ust. 1 pkt 2 in fine ustawy o Policji) budzi wątpliwości także z punktu widzenia zasady sprawiedliwości społecznej.
Przepis art. 114 w brzmieniu proponowanym w art. 1 senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej i ustawy o Służbie Więziennej, opracowany zgodnie ze wskazaniami zawartymi w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, przyznaje policjantom prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystane urlopy wypoczynkowe lub dodatkowe oraz za niewykorzystany czas wolny od służby bez ograniczeń czasowych.
W celu zapewnienia spójności systemu prawnego, odpowiednie zmiany zostały również wprowadzone w ustawie z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997, z późn. zm.) oraz w ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2010 r. Nr 79, poz. 1761, z późn. zm.).
Ze względu na okoliczność określenia w art. 118 ust. 1 pkt 2, ust. 2 i 2a ustawy o Straży Granicznej ograniczeń czasowych w zakresie ustalania należności z tytułu niewykorzystanych urlopów wypoczynkowych, urlopów dodatkowych oraz ekwiwalentu za niewykorzystany czas wolny od służby udzielany na podstawie art. 37 ust. 3 niezbędne jest ich zniesienie. Analogicznie należało postąpić w przypadku art. 137 ust. 1 i art. 151 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej.
Po dokonaniu analizy senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej oraz ustawy o Służbie Więziennej (druk nr 4147) proponuje się w art. 1 pkt 1 (dotyczący art. 114 ust. 1 pkt 2 ustawy o Policji) wyraz „przyznany” zastąpić wyrazem „udzielany” (analogiczne jak w art. 2 pkt 2 projektu). W takim też kształcie przepis ten funkcjonował przed nowelizacją, którą zakwestionował Trybunał Konstytucyjny.
Uwzględniając trafność stanowiska zajętego przez MSZ, jak i Biuro Analiz Sejmowych, art. 1 pkt 2 (dot. art. 114 ust. 3 ustawy o Policji) winien otrzymać brzmienie:
„2) ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Policjant zwalniany ze służby na postawie art. 41 ust. 1 pkt 3 i 4a oraz ust. 2 pkt 8 otrzymuje 50% odprawy oraz ekwiwalent pieniężny, o którym mowa w ust. 1 pkt 2.”.
Zgodnie z powyższym stanowiskiem modyfikacji wymaga również art. 114 ust. 4 ustawy o Policji, w związku z czym w art. 1 projektu należałoby dodać pkt 3 w brzmieniu:
„3) ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Policjant zwalniany ze służby na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 4 i ust. 2 pkt 2 otrzymuje ekwiwalent pieniężny, o którym mowa w ust. 1 pkt 2. Komendant Główny Policji lub upoważniony przez niego przełożony może w przypadkach szczególnie uzasadnionych potrzeb rodziny tego policjanta przyznać mu nie więcej niż 50% odprawy.”.
Jednocześnie należy zauważyć, że z uwagi na fakt, iż nie można wykluczyć sytuacji, w której funkcjonariusze Policji już zwolnieni ze służby, a którym nie wypłacono ekwiwalentów pieniężnych za całość zaległych urlopów lub czasu wolnego od służby (ponad cezurę trzyletnią), będą potencjalnie mogli domagać się uzupełnienia tychże, wskazane jest rozważenie przez projektodawcę kwestii jednoznacznego wskazania w projekcie ustawy, że funkcjonariuszowi Policji zwolnionemu ze służby, któremu udzielono ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystane urlopy wypoczynkowe lub dodatkowe oraz za niewykorzystany czas wolny od służby według przepisów dotychczasowych, ustala się, na jego żądanie, prawo do tych ekwiwalentów według przepisów w brzmieniu nadanym omawianym projektem ustawy.
Wobec powyższego należałoby rozważyć, pod warunkiem wskazania źródła zabezpieczenia skutków finansowych projektowanej regulacji, dodanie przepisów przejściowych regulujących uprawnienia do otrzymania ekwiwalentu pieniężnego za okres przekraczający zakwestionowaną w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego 3 -letnią cezurę czasową dla funkcjonariuszy zwolnionych ze służby przed wejściem w życie ustawy, np. poprzez dodanie po art. 3, kolejnego w brzmieniu:

Źródło: mswia.gov.pl