Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2010 roku

Raport…zawiera najważniejsze informacje na temat bezpieczeństwa, w tym::

• dane o przestępczości kryminalnej, narkotykowej, korupcyjnej,
• zagrożenia terrorystyczne,
• bezpieczeństwo powszechne,
• stan bezpieczeństwa w ruchu drogowym,
• stan bezpieczeństwa na imprezach masowych,
• kwestie dotyczące finansowych aspektów przestępczości,
• informacje o oszustwach popełnianych na szkodę Unii Europejskiej,
• wyniki badań społecznych na temat poczucia bezpieczeństwa Polaków,
• informacje o postępowaniach mandatowych, realizowanych przez różne instytucje.

Raport…, pomimo rozmaitych sposobów gromadzenia informacji przez różne służby i instytucje, jest próbą całościowego podsumowania stanu bezpieczeństwa w Polsce w 2010 roku.

Badania opinii społecznej

CBOS: Poczucie bezpieczeństwa i opinie o pracy Policji

Wyniki z kwietnia 2010 roku wskazują, że mieszkańcy Polski deklarują wysokie poczucie bezpieczeństwa. Większość (70%) Polaków uważało, że w Polsce żyje się bezpiecznie (przeciwne zdanie miało 26% badanych)[1]. W tym samym badaniu zadano pytanie o poczucie bezpieczeństwa respondentów w ich najbliższej okolicy (dzielnica, osiedle, wieś). Jest ono wyższe niż deklarowane w skali całego kraju. Zdecydowana większość (86%) badanych określiła swoje otoczenie mianem bezpiecznego i spokojnego (13% pytanych było odmiennego zdania)[2]. Ponad połowa respondentów CBOS (53%) nie obawiała się, że może paść ofiarą przestępstwa (46% badanych było odmiennego zdania).

CBOS: Ocena instytucji publicznych

We wrześniu 2010 roku Centrum Badania Opinii Społecznej przeprowadziło kolejne badania dotyczące oceny instytucji publicznych. Z badania wynika, że Polacy dobrze oceniają działalność Policji, która jest jedną z najlepiej ocenianych instytucji w Polsce. Odsetek pozytywnych wskazań wyniósł 71% (odmiennego zdania było 21% badanych)[3].

Polskie Badanie Przestępczości[4]  przeprowadzone na zlecenie Komendy Głównej Policji w styczniu 2007, 2008, 2009 i na początku 2011 roku.

Polaków zapytano o ich poczucie bezpieczeństwa podczas spacerów w swojej okolicy po zmroku. W 2007 roku 70% respondentów odpowiedziało, że wychodząc po zmroku czują się bezpiecznie. Wskaźnik ten wzrastał w kolejnych latach i na początku 2011 roku

wyniósł 79%. Jednocześnie odsetek osób, które nie czuły się bezpiecznie, zmalał z poziomu 26% w roku 2007 do 17% na początku 2011.

Przestępczość ogółem

W roku 2010 stwierdzono w Polsce 1 138 523 przestępstwa. Oznacza to wynik porównywalny do danych z roku 2009 (wzrost o 0,8%), kiedy to było ich 1 129 577. Od roku 2009 liczba stwierdzonych przestępstw nieznacznie wzrasta, po uprzednim znaczącym spadku, zanotowanym w latach 2004–2008. Liczba przestępstw stwierdzonych w roku 2010 jest niższa od zanotowanej w roku 2004 o 22,1%.

Na wzrost ogólnej liczby przestępstw w roku 2010 zasadniczy wpływ miała zwiększona aktywność służb, szczególnie Policji, w ujawnianiu przestępstw narkotykowych (o 6% w stosunku do roku poprzedniego) i korupcyjnych (o ponad 50%). Wymienione rodzaje przestępstw są bowiem uwzględniane w statystykach dopiero po ich ustaleniu.

W roku 2010 ogólna wykrywalność przestępstw wzrosła o 1,2 p. proc. w stosunku do roku poprzedniego i osiągnęła wartość 68,3%. Jest to najwyższa odnotowana dotąd wartość wykrywalności (np. w roku 1999 wykrywalność wynosiła 45%). W ciągu dziesięciu ostatnich lat wskaźnik wykrywalności ogólnej wzrósł o 14,5 p. proc.

Przestępczość kryminalna

 W roku 2010 stwierdzono 778 910 przestępstw kryminalnych, czyli o 2% więcej niż w roku 2009.

W latach 2005–2008 obserwowano sukcesywny spadek liczby stwierdzonych przestępstw kryminalnych, natomiast w latach 2009 i 2010 odnotowano jej wzrost, jednak w dalszym ciągu stwierdzona liczba przestępstw kryminalnych jest niższa od wartości notowanych w latach
2000–2006.

Wskaźnik wykrycia przestępstw kryminalnych w roku 2010 osiągnął poziom 54,9% i był najwyższy od dziesięciu lat.

Zarzuty popełnienia przestępstw kryminalnych w roku 2010 przedstawiono 278 701 podejrzanym, co oznacza wzrost ich liczby o 0,7% (w roku 2009 było ich 276 817).

W stosunku do roku 2009 odnotowano:

Spadek zagrożenia:

• zabójstwami –  o 10,9% (763 stwierdzonych w roku 2009, 680 w 2010),
• bójkami lub pobiciami –  o 12,3%,
• kradzieżami samochodów –  o 4,2%,
• przestępstwami uszkodzenia mienia –  o 7,3%.

Wzrost zagrożenia:

• spowodowaniem uszczerbku na zdrowiu –  o 3,9%,
• zgwałceniami –  o 2,4%,
• przestępstwami kradzieży –  o 4,1%,
• kradzieżami z włamaniem –  o 3,5%,
• przestępstwami rozbójniczymi –  o 2,9%.

Czyny karalne nieletnich

W roku 2010 Policja ustaliła po 1,2% więcej nieletnich sprawców czynów kryminalnych (w roku 2009 było ich 48 225, a w 2010: 48 805).

W ostatnich 10 latach odnotowane przestępstwa kryminalne, których sprawcami byli nieletni, stanowiły od około 5% do około 9% wszystkich stwierdzonych w Polsce przestępstw kryminalnych. W roku 2009 odsetek ten stanowił 10,5% wszystkich stwierdzonych wtedy przestępstw kryminalnych, w roku 2010 – 12%. Na wzrost liczby odnotowanych przestępstw kryminalnych, których ustaleni przez Policję sprawcy okazali się nieletni, wpływ miało m.in. wzmocnienie struktur Policji przez powołanie w komendach wojewódzkich, miejskich i powiatowych zespołów prewencyjno-kryminalnych. Zaznaczyć przy tym należy, ze obserwujemy trend wzrostowy w liczbie przestępstw popełnianych przez nieletnich, ale nie w liczbie samych nieletnich sprawców.

Przestępczość narkotykowa

Policja w 2010 roku odnotowała 72 375 stwierdzonych przestępstw narkotykowych, co oznacza wzrost w stosunku do roku 2009 o 6% (68 288). Liczba stwierdzonych w roku 2010 przestępstw narkotykowych była najwyższa od dekady. Po spadku liczby stwierdzonych przestępstw narkotykowych w latach 2007 i 2008 od roku 2009 obserwuje się wzrost ich liczby.

Przestępstwa narkotykowe stanowią ciemną liczbę do momentu ustalenia sprawców, dlatego wzrost liczby stwierdzonych (ujawnionych) przestępstw narkotykowych oznacza poprawę skuteczności Policji.

Przestępczość gospodarcza (ekonomiczna)

 W roku  2010 liczba stwierdzonych przez Policję przestępstw  gospodarczych  wyniosła 141 854. Stanowi to utrzymanie poziomu liczby ekonomicznych przestępstw stwierdzonych z roku 2009 (-0,8%), kiedy to było ich 142 960. Ustalono 48 780 podejrzanych o przestępstwa gospodarcze (o 3,2% więcej niż w roku poprzednim).

Przestępczość zorganizowana

 W roku 2010 w zainteresowaniu Centralnego Biura Śledczego Komendy Głównej Policji pozostawało 547 grup przestępczych, natomiast 220 grup było rozpoznanych przez Straż Graniczną, a 160 przez ABW.

CBŚ w roku 2009 rozbiło lub zdestabilizowało działania 150 grup przestępczych, w tym 144 polskie i 6 międzynarodowych. Jednocześnie Straż Graniczna wyeliminowała 116 grup przestępczych, w tym 54 polskie i 62 międzynarodowe. Natomiast ABW rozbiło lub zdestabilizowało 24 grupy przestępcze (w tym 17 – polskich i 7 miedzynarodowych).

Nielegalna migracja

W roku 2010 zatrzymano łącznie  2349  osób w związku z dokonaniem lub usiłowaniem przekroczenia granicy państwowej wbrew przepisom. We wskazanej liczbie 92,3% stanowili obywatele państw trzecich.

Zagrożenia w ruchu drogowym

W ciągu ostatnich lat liczba zarejestrowanych pojazdów zwiększyła się znacząco i w roku 2010 wynosiła ponad 26,8 mln pojazdów.

Od 2000 roku odnotowuje się spadek liczby wypadków drogowych. Na polskich drogach w roku 2010 doszło do 38 832 wypadków, w których 3907 osób zginęło, a 48 952 zostały ranne.

W porównaniu z  rokiem 2008 nastąpił spadek liczby:

• wypadków –  o 12,1%,
• zabitych –  o 14,5%,
• rannych –  o 12,7%.

Najwięcej osób zginęło na drogach krajowych (1495), co stanowi 38,3% ogólnej liczby zabitych. Jest to o tyle istotne, że drogi krajowe stanowią zaledwie 5% wszystkich dróg publicznych w Polsce.

Zdecydowana większość wypadków (76,9%) została spowodowana przez kierujących pojazdami.Najwięcej wypadków (26,9% wszystkich) spowodowały osoby w przedziale wiekowym 25–39 lat. Drugą grupą wiekową, która powodowała najwięcej wypadków (19,4% wszystkich), stanowiły osoby z przedziału wiekowego 40– 59 lat.

Nietrzeźwi spowodowali w 2010 roku łącznie 2455 wypadków drogowych (6,3% ogółu wypadków).

W 2009 roku ujawniono 165 885 kierujących, którzy znajdowali się pod wpływem alkoholu (w stanie po użyciu oraz w stanie nietrzeźwości) lub podobnie działającego środka.

Przestępczość  - ile to kosztuje obywateli?

Wartość strat ogółem poniesionych w wyniku przestępstw, zarejestrowanych przez Policję w 2010 roku wyniosła 7 238 291 984 zł.  Stanowi to wzrost w porównaniu z rokiem 2009 o 39%.

Wartość mienia zabezpieczonego przez Policję ogółem w 2010 roku wyniosła 307 319 741 zł, co stanowi wzrost w porównaniu z 2009 rokiem o 10,6%. Ponadto ABW zabezpieczyło mienie o wartości 63 000 000 zł, a Straż Graniczna 24 000 000 zł.

Wartość mienia odzyskanego w 2010 roku przez Policję szacuje się na 263 314 526 zł. Jest to wzrost w porównaniu z 2009 rokiem o 14,5%.

Rekomendacje na przyszłość:

• W Polsce funkcjonuje wiele niezależnych od siebie służb, organów i instytucji, które zgodnie z ustawowymi kompetencjami powołane zostały w celu zapewnienia bezpieczeństwa. Niezbędna jest ścisła współpraca między instytucjami i służbami, zmierzająca do szybkiej i efektywnej wymiany informacji, zarówno na poziomie operacyjnym, jak i w zakresie przeciwdziałania przestępczości.
• Zintegrowane podejście do przeciwdziałania i zwalczania najgroźniejszych form przestępczości, wymagające współdziałania wielu niezależnych od siebie służb, organów i instytucji, wiąże się z potrzebą wypracowania odpowiednich instrumentów i ram współpracy. W związku z tym MSWiA, przy współudziale innych służb, organów i instytucji, opracowało projekty strategicznych dokumentów o charakterze międzyresortowym:
  • Rządowy program przeciwdziałania korupcji na lata 2011–2016,
  • Narodowy program antyterrorystyczny RP,
  • Rządowy plan zwalczania przestępczości zorganizowanej w Polsce. 

Dokumenty te zakładają m.in. pogłębienie współpracy z podmiotami zewnętrznymi, w tym z sektorem prywatnym i organizacjami pozarządowymi, co stanowi istotny element wielopłaszczyznowego podejścia do przeciwdziałania i zwalczania najgroźniejszych form przestępczości. Mamy nadzieję na wdrożenie tych dokumentów z końcem tego roku.

• Podstawowym motywem działalności przestępczej, w tym zorganizowanych grup przestępczych, jest nielegalny zysk. Dlatego niezwykle dotkliwe dla przestępców jest skuteczne pozbawianie ich mienia. Zgodnie z zaleceniami UE w Polsce od grudnia 2008 roku funkcjonuje Biuro Odzyskiwania Mienia (BOM) w strukturach KGP. Niemniej jednak widzimy konieczność  dalszego usprawniania  Krajowego Systemu Odzyskiwania Mienia.W 2010 roku funkcjonowanie BOM zmonitorowała Unia Europejska. Ocena Polski wypadła dobrze, a dzięki sformułowanym rekomendacjom MSWiA, wspólnie z Ministerstwem Finansów i Prokuraturą Generalną  wypracowały wizję funkcjonowania Krajowego Systemu Odzyskiwania Mienia na przyszłość. Pierwszym etapem będzie usprawnienie multidyscyplinarnej struktury, wykorzystującej ekspertów z resortu SWiA, prokuratury oraz resortu finansów, która poprawi skuteczność śledztw finansowych. Jednocześnie w perspektywie kolejnych lat szczególnie istotne jest wypracowanie mechanizmu efektywnego zarządzania zabezpieczonym mieniem w celu obniżenia kosztów i zwiększenia wpływów do Skarbu Państwa. Ściśle wiąże się z tym potrzeba stworzenia jednolitego systemu ewidencji zabezpieczonego mienia, aby możliwe było sprawne ustalanie jego wartości, ilości i rodzaju. Żeby proponowane zmiany były skuteczne, konieczne jest wprowadzenie stosownych przepisów prawnych. Odpowiednie zapisy znalazły się w projekcie ustawy o wymianie informacji kryminalnych z organami ścigania państw członkowskich UE (obecnie na etapie prac legislacyjnych).
• Kluczem do skutecznej walki z przestępcami jest także współpraca z ośrodkami naukowo-badawczymi, sektorem prywatnym, administracją rządową i samorządową, społeczeństwem oraz mediami. Podstawowym celem tych wspólnych działań jest wypracowanie mechanizmów przeciwdziałania przestępczości, korzystnych dla ogółu społeczeństwa i podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.
•  Zwiększenie efektywności działania służb realizujących zadania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa odbywa się między innymi poprzez ciągły rozwój technologiczny. Prowadzenie ukierunkowanych badań naukowych i prac rozwojowych w tym obszarze oraz implementacja ich wyników do codziennej praktyki wpływa zasadniczo na podniesienie wspomnianej efektywności. Każde skuteczne wdrożenie przekłada się bezpośrednio na poprawę stanu bezpieczeństwa powszechnego i porządku publicznego.