Komu opłaca się chorować

W przeciwieństwie do pracowników podlegających pod ZUS, którzy na chorobowym otrzymują 80 proc. pensji, mundurowi, sędziowie i prokuratorzy dostają pełne pensje oraz wszelkie nagrody i dodatki. Zgodnie z planami rządu ma się to zmienić.

Zmiany u mundurowych

Jeszcze w 2011 r. MSWiA zapowiadało, że zmieni zasady wynagrodzeń na chorobowym. Nic takiego nie nastąpiło.

Dotyczy to 250 tys. policjantów, żołnierzy, strażaków, celników, funkcjonariuszy Straży Granicznej, BOR, CBA i ABW. Tylko policjanci biorą co miesiąc 192 tys. zwolnień lekarskich (dane za 2010 r.). Do służby każdego dnia nie stawia się 6 tys. funkcjonariuszy. To tak, jakby zamknąć dwie średniej wielkości komendy wojewódzkie lub 20 powiatowych.

W 2011 r. na zwolnieniu byli przez 2,2 mln dni! Komendy - czyli budżet państwa - musiały im za to wypłacić 250 mln zł.

W ub. roku MSWiA przyznało, że w okresie absencji chorobowej "podejmowana jest inna praca zarobkowa", "odbywają się wyjazdy turystyczne" oraz "sprawowana jest opieka nad osobami małoletnimi".

Ile konkretnie jest takich przypadków? Nie wiadomo. Mundurowych nikt nie może bowiem kontrolować. Jak tłumaczy MSW, brak jest "uregulowań prawnych umożliwiających sprawdzenie, czy funkcjonariusz lub żołnierz na zwolnieniu rzeczywiście choruje". Inaczej jest w firmach cywilnych. Tam pracownika na chorobowym ma prawo skontrolować pracodawca albo ZUS.

Dlatego rząd postanowił z tym skończyć.

MSW w lipcu 2012 r. przedstawiło rewolucyjny projekt zmian w systemie zwolnień lekarskich dla policjantów, żołnierzy, strażaków, funkcjonariuszy Straży Granicznej, BOR, CBA i ABW, Służby Więziennej.

Na czym będą polegać?

Mundurowych na zwolnieniu mają obowiązywać podobne zasady jak cywili, a więc dostaną tylko 80 proc. pensji. Każdego dnia na chorobowym zmniejszać się też będzie suma nagrody rocznej. I wreszcie najważniejsze - zwolnienia zacznie kontrolować ZUS.

- Tak powinno być od początku. Nie widzę powodów, aby jakaś grupa zawodowa miała być wyłączona z kontroli - mówi Jeremi Mordasewicz z PKPP Lewiatan, członek rady nadzorczej ZUS.

- Zmiany powinny spowodować zwiększenie liczby efektywnie pracujących funkcjonariuszy - mówił Michał Deskur, wiceszef MSW, prezentując "Gazecie" projekt.

Ministerstwo szacuje, że po zmianach liczba chorych policjantów spadnie o połowę. Oznacza to codziennie 3 tys. dodatkowych funkcjonariuszy. To tyle, ile pracuje w województwie lubuskim albo opolskim. Oszczędności nie pójdą do budżetu. Zostaną przeznaczone na nagrody dla mundurowych, którzy nie będą chorować.

Argumenty związkowców

Przed rządem jednak trudna przeprawa ze związkowcami. - Nie można zmniejszać chorobowego, gdy nie mamy dodatków za służbę w niedzielę, święta, w nocy - mówi Antoni Duda, przewodniczący Związku Zawodowego Policjantów. - Ale nawet gdybyśmy się dogadali z rządem w kwestii dodatków, to i tak funkcjonariusz musi mieć choćby 10-20 dni pełnopłatnego chorobowego, jeśli np. przeziębił się podczas nocnej akcji, gdy biegał po lesie i przemókł.

I odpiera zarzuty, jakoby mundurowi w niewłaściwy sposób korzystali z chorobowego: - Przecież jeżeli nie ma innych zaleceń lekarskich, można na chorobowym wyjeżdżać, przemieszczać się.

Duda wymienia czynniki, z powodu których policjantów muszą obowiązywać inne przepisy (zarówno jeżeli chodzi o chorobowe, jak i o przechodzenie na emeryturę) niż cywili:

* bo bardzo mało zarabiają i wcześniejsza emerytura to jeden z powodów, dla których oprócz względów patriotycznych wybierają służbę,
* bo często muszą zmieniać miejsce służby i się przeprowadzać, co jest dużym obciążeniem,
* bo praca w policji wymaga zwiększonej koncentracji i sprawności psychofizycznej,
* i wreszcie - bo podlegają bardzo rygorystycznym przepisom. Za odmówienie wykonania rozkazu grozi im postępowanie dyscyplinarne.

- Związki mundurowe zachowują się nieprzyzwoicie - uważa dr Jacek Kucharczyk, szef Instytutu Spraw Publicznych. - Według nich koszty reform powinni ponosić wszyscy Polacy, tylko nie oni.

I podaje przykłady. Większość Polaków będzie pracować do 67. roku życia, a mundurowi tylko do 55. Emerytury cywilów będą liczone na podstawie odłożonych składek, w rezultacie ich świadczenia za 30 lat będą równe tylko jednej trzeciej pensji. Mundurowym składek się nie płaci, dlatego nadal będą dostawać na emeryturze nawet 75 proc. pensji.

- Teraz dochodzi jeszcze uprzywilejowanie w chorobowym. Nie rozumiem, dlaczego podatnicy mają płacić pełną pensję mundurowemu, który siedzi cały dzień za biurkiem, bierze zwolnienie lekarskie i robi jakieś fuchy. I jakby tego było mało, nikt nie może sprawdzić, co on na zwolnieniu konkretnie robi - mówi Kucharczyk.

Uwagi Służby Więziennej

Merytoryczne uwagi do projektu zgłosił też dyrektor generalny Służby Więziennej.

W piśmie czytamy, że projekt ustawy przewiduje ustalenie specjalnych okoliczności, które mimo przebywania na chorobowym nie zmniejszą uposażenia funkcjonariusza. Jedną z takich okoliczności jest niezdolność do służby spowodowana przez inną osobę w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia.

Może to jednak nastąpić po prawomocnym orzeczeniu sądu. Tyle że zanim dojdzie do wyroku, może minąć kilka miesięcy. A w projekcie - podnosi dyrektor SW - nie wskazano zasad ewentualnego potrącenia, wstrzymania lub zwrotu wypłaconego już uposażenia na chorobowym.

Dyrektor zwraca też uwagę na inną rzecz: - Należy zauważyć, iż funkcjonariusze Służby Więziennej pełniący służbę w bezpośrednim kontakcie z osadzonym, w szczególności oddziałowi, bardzo często mają kontakt z osobami chorymi. Zarówno na oddziałach szpitalnych, jak i mieszkalnych przebywają osadzeni chorzy np. na grypę. Prawdopodobieństwo zarażenia jest bardzo duże i często do niego dochodzi. Funkcjonariusz, mimo że jego choroba ściśle związana będzie z pełnioną służbą, pozbawiony będzie części uposażenia. Projekt ustawy nie przewiduje postępowania w takich sytuacjach, a jest to dość istotna kwestia wymagająca rozważenia i określenia zasad postępowania w takich przypadkach.

Minister finansów bardziej restrykcyjny

Tymczasem minister finansów proponuje, aby wraz z ustawą o zmniejszeniu chorobowego dla mundurowych wprowadzić dodatkowe przepisy.

Po pierwsze, minister chce, aby przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury czy renty mundurowego "uwzględniana była obniżona wysokość uposażenia oraz obniżona wysokość nagrody rocznej funkcjonariuszy i żołnierzy w związku z przebywaniem na zwolnieniu lekarskim, zgodnie z zasadami obowiązującymi w systemie powszechnym". Oznaczałoby to, że chorowici mundurowi dostawaliby mniejsze emerytury i renty.

Po drugie, MF proponuje usunięcie przepisu uprawniającego żołnierzy zawodowych "do urlopu okolicznościowego z tytułu opieki nad członkiem rodziny w wymiarze do dziesięciu miesięcy płatnego w wysokości 75 proc. Uprawnienie to przysługuje tylko żołnierzom zawodowym. Nie przysługuje natomiast funkcjonariuszom innych służb mundurowych ani pracownikom cywilnym. Długość zwolnienia lekarskiego z tytułu opieki nad dzieckiem oraz z tytułu opieki nad innym członkiem rodziny powinna być zgodna z systemem powszechnym".

Renty mundurowe do zmian

Projekt o zmianach zasad chorobowego mundurowych zakłada też zmiany w rentach policjantów, żołnierzy, strażaków. Zostałaby zniesiona III grupa inwalidzka. To specjalna renta dla mundurowych, która zwiększa emeryturę o 15 proc. Można ją dostać nawet za niewielki uszczerbek na zdrowiu. Nic dziwnego, że mundurowi masowo z niej korzystają. Ze 141 tys. mundurowych emerytów aż 58 tys. jest jednocześnie uprawnionych do otrzymywania renty. Teraz nie będzie to możliwe. W projekcie zapisano zakaz łączenia renty z emeryturą. Rent nie stracą ci, którym już je przyznano. Nie dostaną ich zaś nowi emeryci.

Już raz ministerstwo przygotowało - choć mniej radykalny - projekt zmian w chorobowym. W ubiegłym roku przyjęła go nawet Rada Ministrów, jednak w Sejmie się nie znalazł. - Nie mógł on być rozpatrywany z powodu zakończenia kadencji. Teraz jesteśmy w innej sytuacji - tłumaczył nam w lipcu wiceminister Deskur. Rząd ma przyjąć projekt jeszcze w tym roku. Zmiany będą mogły wejść w życie prawdopodobnie od połowy 2013 r. lub od początku 2014 roku.

 Sędziowie i prokuratorzy


I właśnie w czasie konsultacji minister finansów zaproponował, aby zmiany w chorobowym objęły też sędziów i prokuratorów oraz celników.

Dziś sędziowie i prokuratorzy dostają na zwolnieniu - podobnie jak mundurowi - 100 proc. pensji. Resort finansów chce, aby otrzymywali tylko 80 proc.

"Zasadne jest, aby przy wprowadzeniu zmian dotyczących zasad zmniejszających uposażenia przebywających na zwolnieniu lekarskim ze 100 proc. do 80 proc. funkcjonariuszy służb mundurowych nie utrzymywać odmiennych, preferencyjnych zasad pełnopłatnego zwolnienia lekarskiego dla wąskiej grupy sędziów i prokuratorów oraz funkcjonariuszy Służby Celnej" - czytamy w piśmie MF.

Co ciekawe, zmniejszenie chorobowego sędziów popiera też minister sprawiedliwości Jarosław Gowin.

Na razie nie wiadomo, kiedy konkretnie zmiany w chorobowym sędziów i prokuratorów miałyby wejść w życie.

Sędziowie mówią "nie"

Zmiany w chorobowym napotykają opór sędziów.

- Projekt jest nam znany. Gdy pytaliśmy ministra sprawiedliwości, dlaczego zmiany mają być wprowadzane, usłyszeliśmy, że prokuratorzy i policjanci nadużywają zwolnień lekarskich. Tyle że do sędziów nie było takich zastrzeżeń. Nie rozumiemy więc konieczności zmian - opowiada sędzia Bartłomiej Przymusiński, rzecznik Stowarzyszenia Sędziów Polskich "Iustitia".

Przymusiński zapewnia, że sędziowie zwolnień nie nadużywają. A obecne przepisy są odpowiednie: - Gdy sędzia jest na zwolnieniu lekarskim krótkim, to wszystko, co w tym czasie wpływa do jego referatu, musi odpracować, wszystkim się zająć. Gdy więc np. wracam po tygodniowym zwolnieniu, to mam dwa razy więcej pracy. Nikt mnie nie zastępuje To jest jeden z powodów, dla których sędziemu płaci się na zwolnieniu 100 proc. Inaczej jest u policjantów. Gdy jest na tygodniu chorobowego, to nie chodzi na służbę, a gdy wyzdrowieje, nikt mu nie każe dwa razy częściej na tę służbę chodzić.

Na koniec Bartłomiej Przymusiński tłumaczy, że zmiany w chorobowym w przypadku sędziów były też trudne do wytłumaczenia z jeszcze jednego powodu. - Posłowie i senatorowie dostają 100 proc. uposażenia za nieobecność na głosowaniach, które jest spowodowane chorobą - mówi rzecznik.