Policjo, czy, kiedy i po co patrzysz w GPS?

Helsińska Fundacja Praw Człowieka chciała się dowiedzieć, czy i na jakich zasadach policja stosuje taką metodę inwigilacji, jak GPS (śledzenie poruszania się)?

Wiadomo, że danych GPS dostarczają nasze telefony komórkowe, więc można je uzyskać od operatorów telefonicznych. Ale można też kogoś śledzić na bieżąco, przyczepiając mu nadajnik GPS. 

Dwa lata temu Trybunał w Strasburgu orzekł w sprawie Uzun przeciwko Niemcom, że taka metoda operacyjna nie łamie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, pod warunkiem że jej stosowanie jest precyzyjnie opisane w ustawie i poddane kontroli sądu. Tymczasem polskie prawo w ogóle nie wymienia takiego środka inwigilacji jak GPS.

Przepisy dotyczące policji i służb mówią jedynie, że wymaga zgody sądu "stosowanie środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych". I chociaż GPS to niewątpliwie taki "środek techniczny", ani policja, ani służby, ani prokuratura nie zwracają się do sądu o zgodę na zastosowanie GPS. Mimo że taka inwigilacja może głęboko ingerować w prywatność obserwowanej osoby.

Dlatego Fundacja Helsińska, powołując się na ustawę o dostępie do informacji publicznej, chciała się dowiedzieć, na jakich zasadach i podstawie się ją stosuje.

Komendant główny policji odmówił, uzasadniając, że to informacja niejawna. Fundacja odwołała się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ale ten przyznał policji rację, że informacja o stosowaniu GPS-ów jest informacją niejawną, więc nie podlega ustawie o dostępie do informacji publicznej.

Sprawą zajął się Naczelny Sąd Administracyjny. Sędziowie chcieli się zapoznać z zarządzeniem komendanta głównego policji określającym zasady stosowania kontroli operacyjnej, by ocenić, czy rzeczywiście zawiera ono informacje, które można uznać za niejawne. Komendant odmówił, uznając, że sąd nie ma prawa oglądać tajnych dokumentów. To już zresztą drugi taki przypadek, gdy organ państwa odmawia sądowi administracyjnemu dokumentu, powołując się na jego tajność, czym uniemożliwia osądzenie sprawy. W grudniu 2010 r. kancelaria premiera odmówiła Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, w głośnej sprawie o ujawnienie szczegółów tzw. tarczy antykorupcyjnej (o co walczyła Koalicja przeciw Korupcji), udostępnienia protokołu z posiedzenia rządu, na którym omawiano powstanie "tarczy". Protokoły z posiedzeń rządu są bowiem - nie wiadomo dlaczego - z automatu tajne.

W piątek NSA uznał jednak, że komendant główny policji bezprawnie odmówił sądowi udostępnienia zarządzenia. Sędzia sprawozdawca Irena Kamińska podkreśliła, że sędziowie z urzędu mają dostęp do informacji niejawnych po to, by móc osądzić sprawę. I że nie ma podstawy prawnej, by sądowi ich odmówić. Uzasadniając wyrok, sędzia stwierdziła, że służby państwowe mają tendencję do utajniania swojej działalności i chronienia się przed kontrolą sądową.

NSA uchylił wyrok WSA i skierował sprawę do ponownego rozpoznania, nakazując, by WSA zobowiązał komendanta głównego policji do przekazania sądowi zarządzenia. A jeśli komendant tego nie zrobi - sąd może orzekać grzywny "aż do skutku".

Uzasadniając wyrok, sędzia stwierdziła, że służby państwowe mają tendencję do utajniania swojej działalności i chronienia się przed kontrolą sądową.

Źródło: Gazeta Wyborcza