ZASADY DIALOGU SPOŁECZNEGO - Dokument  Programowy  Rządu przyjęty przez  Radę Ministrów  w dniu 22 października  2002 roku - wybrane zagadnienia.

W związku z szerokim ujęciem dialogu społecznego, należy uznać, że podstawowy zakres podmiotowy partnerów społecznych - partnerów władz publicznych określa art. 12 Konstytucji RP stwierdzający, że "Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych zrzeszeń oraz fundacji".

Niezwykle istotne znaczenie dla prawnych podstaw dialogu społecznego ma art. 20 Konstytucji RP, który mówi, że "społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej". 

Poza regulacją konstytucyjną, z natury ogólną, zasadniczą prawną wytyczną dla prowadzenia dialogu społecznego przez Radę Ministrów, jej członków i przedstawicieli administracji rządowej jest ustawa o działach administracji rządowej z dnia 4 września 1997 r. (Dz. U. Nr 82 z 1999 r. poz. 928 z późn. zm.). W art. 38 ust. 1 stwierdza ona, że "(...) w celu realizacji swoich zadań minister kierujący określonym działem współdziała, na zasadach i w trybie określonym w odrębnych przepisach, oraz w zakresie wynikającym z potrzeb danego działu z (...) organami samorządu terytorialnego, jak również organami samorządu zawodowego, związków zawodowych i organizacji pracodawców oraz innych organizacji społecznych i przedstawicielstw środowisk zawodowych i twórczych".

                    FORMY DIALOGU SPOŁECZNEGO PROWADZONEGO PRZEZ RZĄD

1. Zasady prowadzonego przez rząd dialogu społecznego będą się różniły w zależności od tego czy występuje następująca jego forma:

1.1 Lobbing (rzecznictwo interesów) - jego celem jest uzyskanie pożądanych przez partnerów społecznych rozwiązań i decyzji organów państwa. Dopuszczając w demokratycznym państwie tę formę artykulacji interesów rząd musi zagwarantować, także w drodze prawnej, aby nie naruszała ona zasad prawa, jawności podejmowania decyzji oraz równego traktowania wszystkich podmiotów przez władze publiczne.

1.2 Reprezentacja - jej celem jest umożliwienie uczestnictwa w procesie decyzyjnym reprezentantów społeczeństwa, które organizuje się na różnej podstawie (zawodowej, terytorialnej, światopoglądowej). Podstawową formą reprezentacji interesów powinno być efektywne uczestnictwo partnerów społecznych w instytucjach o charakterze opiniodawczo - doradczym. Instytucje te mogą mieć charakter stały, jak i być powoływane do rozwiązywania konkretnych problemów społeczno-gospodarczych.

1.3 Konsultacja - jej celem jest dwukierunkowa komunikacja administracji publicznej z partnerami społecznymi, prowadzona w celu uzyskania opinii na temat proponowanych przez administrację rozwiązań. Formy konsultacji mogą być zróżnicowane: od przedstawienia pisemnych opinii po konferencje i spotkania uzgodnieniowe.

1.4 Współpraca - jej celem jest stałe uzgadnianie podstawowych kwestii społecznych i gospodarczych przez administrację i partnerów społecznych, a także współdecydowanie w tych sprawach, w szczególności w ramach specjalnie do tego powołanych instytucji.

Z punktu widzenia Związku Zawodowego Policjantów, ważne są "konsultacji", na które  strona rządowa i służbowa powołuje się przy ustalaniu np. zasad wynagradzania policjantów i oczekuje wówczas tylko pisemnych opinii, zapominając o takiej formie jak "spotkanie uzgodnieniowe".

                          KONSULTOWANIE projektów AKTÓW PRAWNYCH

1. Prawo do opiniowania programów rządowych oraz projektów aktów prawnych należy uznać za podstawę funkcjonowania demokratycznej administracji publicznej. Procedury konsultacyjne podwyższają jakość aktów prawnych oraz ich społeczną akceptację i znajomość; są one szczegółowo uregulowane przez odpowiednie ustawodawstwo (m.in. ustawa o związkach zawodowych czy organizacjach pracodawców) oraz Regulamin pracy Rady Ministrów.

2. Dla efektywnego prowadzenia konsultacji społecznych oraz dla sprawnej pracy administracji rządowej, rząd uznaje za konieczne:

2.1 Doprecyzowanie w ustawodawstwie przedmiotu konsultacji społecznych,

2.2 Rozgraniczenie w ustawodawstwie, kwestii podlegających konsultacji z partnerami społecznymi na mocy odpowiednich ustaw od zagadnień konsultowanych i uzgadnianych w ramach celowo do tego stworzonych ciał dialogu społecznego,

2.3 Stopniowe wprowadzanie konsultacji za pomocą nowoczesnych narzędzi informatycznych.

Niezbędne jest również jasne sprecyzowanie prawnego charakteru opinii wyrażonych przez partnerów społecznych w toku procesu konsultacyjnego oraz konsekwencji zmian w treści konsultowanego aktu.

3. Przestrzeganie przez rząd procedur i terminów konsultacji społecznych powinno być normą, wyjątkowo jedynie, ze względu na szczególny interes publiczny i po szczegółowym uzasadnieniu tego interesu partnerom społecznym, terminy te mogą ulec zmianie.

4. Rada Ministrów uznaje za celowe dokonanie zmian prawnych polegających na uproszczeniu procedur konsultacyjnych oraz skróceniu czasu na ich przeprowadzenie ze względu na szczególnie istotne okoliczności społeczno-gospodarcze lub ważny interes publiczny.