Sygnatura: U 5/13
Termin: 10 grudnia 2013 roku, godz. 14:00
Miejsce: sala rozpraw Trybunału Konstytucyjnego
Wnioskodawca:

Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek w sprawie zgodności:

1) § 44 pkt 6 oraz § 57 pkt 5 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 lipca 1991 roku w sprawie właściwości i trybu postępowania komisji lekarskich podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych w zakresie, w jakim powoduje uznanie funkcjonariusza Policji za całkowicie niezdolnego do pełnienia służby z powodu zachorowania na przewlekłe zapalenie wątroby oraz zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) bez względu na stan zdrowia z art. 30 oraz z art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP;

2) § 44 pkt 6 oraz § 57 pkt 4 i 5 załącznika nr 3 do rozporządzenia, o którym mowa w pkt 1, w zakresie, w jakim powoduje uznanie strażaka za całkowicie niezdolnego do pełnienia służby z powodu stwierdzenia nosicielstwa wirusa HIV, zachorowania na przewlekłe zapalenie wątroby oraz zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) bez względu na stan zdrowia z art. 30 oraz z art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek w składzie:
Zbigniew Cieślak – przewodniczący
Wojciech Hermeliński – sprawozdawca
Mirosław Granat

sentencja

komunikat prasowy

dokumenty w sprawie

Komunikat prasowy po rozprawie dotyczącej zwolnienia ze służby funkcjonariusza Policji, strażaka z powodu zachorowania na przewlekłe zapalenie wątroby lub zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS).

Automatyczne uznawanie, że każdy nosiciel wirusa HIV, osoba chora na nabyte upośledzenie odporności (AIDS) lub przewlekłe zapalenie wątroby jest całkowicie niezdolna do służby w Policji lub Państwowej Straży Pożarnej na jakimkolwiek stanowisku bez względu na stan zdrowia, jest niezgodne z konstytucją.

10 grudnia 2013 r. o godz. 14.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący zwolnienia ze służby funkcjonariusza Policji, strażaka z powodu zachorowania na przewlekłe zapalenie wątroby lub zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS).

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
- § 44 pkt 6 oraz § 57 pkt 5 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 lipca 1991 r. w sprawie właściwości i trybu postępowania komisji lekarskich podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych w zakresie, w jakim powodują uznanie policjanta za całkowicie niezdolnego do pełnienia służby z powodu zachorowania na przewlekłe zapalenie wątroby albo zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) bez względu na stan zdrowia, są niezgodne z art. 60 w związku z art. 30 i art. 31 ust. 3 konstytucji.
- § 44 pkt 6 oraz § 57 pkt 4 i 5 załącznika nr 3 do powyższego rozporządzenia w zakresie, w jakim powodują uznanie strażaka za całkowicie niezdolnego do pełnienia służby z powodu nosicielstwa wirusa HIV, zachorowania na przewlekłe zapalenie wątroby albo zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) bez względu na stan zdrowia, są niezgodne z art. 60 w związku z art. 30 i art. 31 ust. 3 konstytucji.
Zaskarżone przepisy powodują, że stwierdzenie u strażaka nosicielstwa wirusa HIV oraz stwierdzenie, że policjant lub strażak jest chory na zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) lub przewlekłe zapalenie wątroby, jest równoznaczne z uznaniem danego funkcjonariusza za całkowicie niezdolnego do pełnienia służby (kategoria zdrowia D) i jego zwolnieniem z Policji lub Państwowej Straży Pożarnej. Komisje lekarskie nie mają natomiast możliwości przyznania takim osobom kategorii zdrowia C  (zdolny do służby z ograniczeniem, np. na niektórych stanowiskach).

Nie ulega wątpliwości, że ze względu na zadania Policji i Państwowej Straży Pożarnej od ich funkcjonariuszy można wymagać szczególnej sprawności psychofizycznej. Ocena ich stanu zdrowia pod kątem przydatności do służby powinna jednak być dokonywana przez komisje lekarskie, z uwzględnieniem zarówno aktualnego stanu zdrowia danego funkcjonariusza, jak i zakresu czynności związanych ze stanowiskiem, na którym do tej pory pełnił służbę. Nie może być ograniczona przez zaskarżone przepisy, które - bez względu na okoliczności konkretnego wypadku - zakładają automatyczne uznanie każdą osobę będącą nosicielem wirusa HIV, chorą na nabyte upośledzenie odporności (AIDS) lub przewlekłe zapalenie wątroby za całkowicie niezdolną do służby w Policji lub Państwowej Straży Pożarnej. Takie orzeczenia są bowiem często niezgodne z wiedzą medyczną, a dodatkowo naruszają godność tych funkcjonariuszy, których stan zdrowia ucierpiał na skutek i w związku z pełnionymi obowiązkami.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zaskarżone rozwiązania stanowią nieproporcjonalne ograniczenie prawa dostępu do służby publicznej w Policji i Państwowej Straży Pożarnej. Dążenie do minimalizacji ryzyka zarażenia wirusem HIV, Hbs i HCV znajduje uzasadnienie w takich wartościach konstytucyjnych, jak ochrona zdrowia oraz wolności i praw innych osób. Cel ten można jednak osiągnąć mniej radykalnymi środkami, np. przeniesieniem policjanta na inne stanowisko służbowe. Osoby objęte zaskarżonymi przepisami nie powinny pracować w służbie patrolowo-interwencyjnej lub ratowniczej, gdzie stosunkowo duże jest ryzyko urazu i kontaktu z zakażoną krwią, nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby pracowały w administracji, szkolnictwie, pionach analitycznych czy laboratoriach policyjnych lub strażackich.

Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił wniosku Ministra Spraw Wewnętrznych o odroczenie utraty mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów ze względu na prowadzone w resorcie prace legislacyjne. Rozwiązanie takie nie gwarantowałoby bowiem w należyty sposób ochrony praw chorych policjantów i strażaków. Świadczy o tym m.in. nierealizowanie przez Ministra Spraw Wewnętrznych wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23 listopada 2009 r., o sygn. P 61/08, dotyczącego policjantów-nosicieli wirusa HIV, mimo upływu ponad czterech lat od wejścia w życie tego wyroku. Równocześnie Trybunał Konstytucyjny podkreśla konieczność dokonania pilnych zmian w zaskarżonym rozporządzeniu, które jest sprzeczne z aktualną wiedzą medyczną i standardami prawnymi, tak aby zawarte w nim rozwiązania mogły obowiązywać do uchwalenia ewentualnej ustawy.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Zbigniew Cieślak, sprawozdawcą był sędzia TK Wojciech Hermeliński.