Czy komputerowy system „Emeryt” zawyża emerytury?

Resort spraw wewnętrznych wypłacał byłym policjantom za wysokie świadczenia. Powód? Luka 
w prawie i stary system komputerowy.

Tysiące policyjnych emerytów – dziś jest ich ponad 146 tys. – od lat dostają wyższe emerytury, niż wynikałoby to z wysługi lat.

Powód? Nieprecyzyjne prawo, które jednoznacznie nie nakazuje sposobu obliczania emerytury, i stary, wyprodukowany w 1994 r., system komputerowy, który je naliczał.

Problem jest poważny, gdyż dotyczy nawet funkcjonariuszy, który ze służby odeszli już w połowie lat 90., a więc blisko 20 lat temu. Zakład Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, który wypłaca świadczenia, od lat znał problem, ale nie zrobił nic, by nieszczelny system zabezpieczyć. Efekt? Raz przyznanych emerytur, choć za wysokich, nie można już odebrać.

Sprawa wyszła na jaw kilka miesięcy temu podczas ministerialnej kontroli MSW w Zakładzie Emerytalno-Rentowym. Zweryfikowano sposób naliczania kilkuset mundurowych emerytur (analizowano tylko policjantów, ale wiadomo, że identyczna sprawa obejmuje innych funkcjonariuszy – CBA, ABW, strażaków i celników). Okazało się, że część zbadanych przypadków miała podwyższoną emeryturę o 0,01 proc. Dlaczego? Wymiar świadczenia automatycznie zaokrąglał bowiem w procentach komputerowy system „Emeryt” – zawsze na korzyść funkcjonariuszy.

Urzędnicy MSW mieli świadomość, że system komputerowy działał wadliwie

„Emeryta” chciano zmodyfikować już w pierwszych latach funkcjonowania (ostatecznym terminem był 2008 r., potem 2012 r.), ale m.in. z powodu jakości oprogramowania, jakie przekazał wykonawca aplikacji, i problemów z migracją danych terminów nie dotrzymano.
Obliczanie emerytury w przypadku mundurowych jest mocno skomplikowane.

Funkcjonariusz po 10 latach służby otrzymuje 40 proc. podstawy jej wymiaru w momencie, kiedy odchodzi ze służby, i wzrasta – w różnym procencie – w zależności od indywidualnej sytuacji mundurowego, np. o 2,6 proc. podstawy wymiaru za każdy dalszy rok tej służby lub dodatkowo podnosi się ją np. o 0,5 proc. podstawy za każdy rok służby pełnionej w warunkach szczególnie zagrażających życiu i zdrowiu.

Nowa wersja „Emeryta” miała prawidłowo naliczać wysokość świadczeń – tzn. na każdym etapie naliczania wszystkich składników emerytury, a nie na końcu.

Urzędnicy ZER MSW mieli świadomość, że system działa wadliwie, jednak, jak tłumaczyli kontrolerom, ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z 1994 r. nie określa jednoznacznie sposobu zaokrąglania procentowego wymiaru emerytury z tytułu wysługi emerytalnej, uznano więc, że choć wątpliwość prawna jest, prawa nie łamią.

Andrzej Sadowski z Centrum im. Smitha jest zbulwersowany tą sprawą. – Dobrze byłoby, gdyby w Polsce obowiązywało wszystkich to samo prawo, także w sprawiedliwym naliczaniu emerytur – mówi „Rz”. Jak podkreśla, to kolejny dowód na to, że system państwa działa źle, a pieniądze polskiego podatnika wydaje się bez jakiejkolwiek kontroli. – To nie budżet wypłaca te świadczenia, ale podatnik, i ma on prawo być pewny, że państwo robi to dobrze. Jak to możliwe, że MSW zrobił kontrolę naliczania świadczeń mundurowym po 20 latach? – pyta.

Ile podatnicy stracili na dziurawym systemie? Nie wiadomo. MSW, który skontrolował ponad pół tysiąca emerytur, znalazł błędnie naliczone świadczenia w 11 proc. przypadków. – Zważywszy że funkcjonuje on tak od blisko 20 lat i obejmuje setki tysięcy policjantów-emerytów, to może być suma znaczna – ocenia Sadowski. Średnia policyjna emerytura wynosi dziś 3,7 tys. zł.

Andrzej Szary, przewodniczący wielkopolskiego NSZZ Policjantów, jest zdania, że winni bałaganu powinni zostać pociągnięci do odpowiedzialności. – Odpowiadają za niego poszczególni dyrektorzy zakładu na przestrzeni tych lat. Skoro posiadali wiedzę, że jest luka w prawie i że zawyżają emerytury, powinni bezzwłocznie wnieść o zmianę prawa. Jeśli byli bierni, ponoszą za to odpowiedzialność, którą nie można obarczyć policjantów. Ci nie mieli wiedzy, że ich emerytura nie jest obliczona prawidłowo. Nie sądzę, by można było im te prawa odebrać – mówi „Rz” Szary.

Mimo wykrytej nieprawidłowości resort nie zdecydował się ani na ponowne przeliczenie wszystkich przyznanych świadczeń (musiałoby objąć wszystkie wydane decyzje od 1 czerwca 1994 r., a to oznacza setki tysięcy decyzji – tylko w 2011 r. ze służby odeszło blisko 5 tys. policjantów, którzy zasilili grupę emerytów podlegających Zakładowi Emerytalno-Rentowemu MSW), ani na ich zmniejszenie. Uznano, że to nierealne (trzeba by przeanalizować setki tysięcy decyzji) i kosztowne, m.in. dlatego, że policyjni emeryci poszliby do sądów pracy (używając argumentów praw nabytych i konstytucyjnego poczucia zaufania do państwa) i zapewne by w nim wygrali.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych naprawia błędy poprzedników. Jak zapewnia „Rz” resort, mimo wieloletnich opóźnień od lipca tego roku nowy system „Emeryt” już działa i nalicza nowe emerytury zgodnie z zaleceniami kontroli, bez zawyżania wskaźnika procentowego wysługi lat pracy.

Co z luką prawną? Jak tłumaczy MSW, projekt nowego rozporządzenia do ustawy został przygotowany i jest po konsultacjach międzyresortowych. Obecnie jest na etapie konsultacji społecznych. MSW chce, by wszedł w życie jeszcze w tym roku.