Szanowni Państwo,

Minęło już ponad osiemnaście lat od uchwalenia i wdrożenia Ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji. Nie podlega wątpliwości, że była to ustawa przełomowa pozwalająca na przekształcenie Milicji Obywatelskiej w Policję, formację spełniającą standardy państwa demokratycznego.

Niemniej jednak z powodu zmieniających się realiów, przez ostatnie lata, nowelizowano ją kilkadziesiąt razy. Jeszcze w tym roku ustawa będzie zmieniana po raz kolejny w związku z koniecznością wprowadzenia zapisów dostosowujących do wymogów Konwencji z Schengen, które usprawnią działania polskiej Policji w tym zakresie.

Kilkanaście lat obowiązywania ustawy to najwyższy czas na dokonanie pewnych podsumowań. Czy Policja - realizując działania w oparciu o ustawę - właściwie chroni bezpieczeństwo obywateli, czy czują się oni bezpiecznie? Czy sami policjanci są zadowoleni z istniejących zapisów ustawowych stanowiących fundament ich działania? Tak fundamentalny akt prawny musi stanowić konsensus pomiędzy ustawowymi zapisami, dającymi gwarancje bezpieczeństwa obywatelom oraz przestrzegania ich praw obywatelskich, a uprawnieniami Policji i skutecznymi mechanizmami pozwalającymi na ściganie przestępców, przy jednoczesnym zabezpieczeniu interesów samych policjantów. Istniejące uregulowania nie są już dziś zadowalające, stąd potrzeba napisania zupełnie nowej ustawy, która będzie współgrała z obecną rzeczywistością. Nowe regulacje o policji są nieuniknione.
 
Obecne kierownictwo resortu jest otwarte na głosy tych, których ustawa bezpośrednio dotyczy. Dlatego też, poszukując rozwiązań usprawniających system bezpieczeństwa wewnętrznego rozpoczynamy publiczną debatę na temat Policji, a wiec kształtu ustawy regulującej jej funkcjonowanie. Po pierwsze chcemy, aby w debacie obywatele określili jaką chcą mieć Policję i czego od niej oczekują. Z drugiej strony, z uwagą będziemy słuchali głosów policjantów - jako, że to oni najlepiej wiedzą, co im przeszkadza, a co pomaga w skutecznej pracy. Na pewno chętnie skorzystamy z podpowiedzi przedstawicieli świata nauki. Dopiero po zebraniu szerokiego spektrum poglądów spróbujemy zmierzyć się z wyzwaniem napisania nowej ustawy o Policji, ustawy na miarę XXI wieku.
Istotnym jest, aby w debacie podjąć próbę znalezienia odpowiedzi na kilka niezwykle ważnych kwestii:
 
- określenie miejsca Policji jako jednego z podstawowych elementów systemu bezpieczeństwa wewnętrznego (zmiany ustawy o policji powinny pociągnąć za sobą szereg zmian w ustawach o innych służbach),

- właściwe ukształtowanie relacji pomiędzy policją a społecznościami lokalnymi (np. poprzez zapewnienie społecznościom wpływu na „zadaniowanie” oraz rozliczanie z efektów),
 
- znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy policja powinna być jedną, scentralizowaną formacją, czy też podzieloną na piony zadaniowe np. prewencyjny - bardziej podporządkowany oczekiwaniom społeczności lokalnych i kryminalny - z podległością pionową,
 
- zdecentralizowanie uprawnień i odbiurokratyzowanie pracy policji tak, aby decyzję podpisywano w ogniwach odpowiedzialnych merytorycznie, tam gdzie jest ona faktycznie podejmowana,
 
- przejrzenie zakresu uprawnień policyjnych, czy są wystarczające do realizacji ustawowych zadań,

- ponowne przeanalizowanie obowiązków nałożonych na Policję (być może niektóre zadania winny zostać włączone do zakresu działania innych instytucji,
 
- czy i jak uprościć struktury, system zarządzania pieniędzmi (być może wrócić do rozwiązania, w którym komendant powiatowy /miejski/ był dysponentem środków finansowych),

- punktem wyjścia powinno być określenie kto jest policjantem. Wydaje się, że policjantem powinien być ten, kto realizuje władztwo policyjne. Należy zastanowić się czy np. z uprawnień służb mundurowych powinny korzystać osoby, które wykonują czynności logistyczne, pomocnicze. Oczywiście tacy, wykwalifikowani pracownicy policji mogą zarabiać więcej od policjantów, ale nie istnieją przesłanki do korzystania przez nich z prawa do wcześniejszej emerytury i innych uprawnień. Wówczas okazałoby się, że tak naprawdę mamy około 80 tysięcy policjantów, a nie ponad 100 tysięcy,

- kolejnym krokiem będzie rozważenie czy obowiązujące rozwiązania dot. pracowników policji /pracownicy korpusu służby cywilnej, pracownicy „niemnożnikowi”/ są adekwatne do oczekiwań, być może należy stworzyć korpus urzędników policji,

- wreszcie kwestia zmian w systemie emerytalnym - drażliwa, wymagająca bardzo ostrożnej i głębokiej analizy. Należy stworzyć taki system, który spowoduje, że policjantom będzie chciało się i opłacało dłużej pracować. Nie możemy pozwolić sobie na produkowanie tak młodych emerytów, którzy po odejściu z Policji szukają nowych doświadczeń zawodowych, nie znajdując dalszych możliwości rozwoju w policji. Tu jeszcze raz z całą mocą podkreślam, że nikt nikomu nie chce nic odebrać. Przeciwnie, nowe rozwiązania mają być atrakcyjną ofertą dalszej służby, korzystną również finansowo. Być może wobec nowo przyjmowanych funkcjonariuszy warto wrócić do „ubruttowienia” pensji i włączenia ich przyszłe emerytury do powszechnego systemu, oczywiście z zachowaniem prawa do wcześniejszej emerytury.

- z jednej strony nie stać Policji i Państwa na zwalnianie tak młodych emerytów, z drugiej podstawowym miernikiem wartości pracy powinna być godziwa płaca. Dlatego też, zastanówmy się, czy dobrym pomysłem nie byłoby wkomponowanie wszelkich świadczeń dodatkowych w pensję. Ile papieru, czasu, pracy, etatów można byłoby zaoszczędzić i przesunąć do bezpośredniego wykonawstwa zadań,
 
- trzeba też rozstrzygnąć kwestię mieszkań służbowych. Od lat Policja nie buduje mieszkań. Może warto zastanowić się nad stworzeniem - ze środków przeznaczonych na pomoc mieszkaniową (za brak lokalu, za remont lokalu co w sumie daje około 150 mln zł rocznie) - fundusz gwarancji kredytowych, z którego spłacane byłyby odsetki od kredytów zaciągniętych przez policjantów na zakup mieszkania. Innym rozwiązaniem może być również wkomponowanie tych pieniędzy w pensję, a wówczas pracodawcy nie interesowałoby, gdzie mieszka jego podwładny /tak się dzieje w większości firm /. Policjanci, którzy mieszkają w służbowych lokalach powinni mieć prawo ich wykupu na własność,

- konieczne jest znalezienie sposobu na ograniczenie absencji chorobowej, 6-cio procentowy wskaźnik to zdecydowanie zbyt dużo. Musimy skończyć z sytuacją, gdzie za symulantów i obiboków muszą pracować aktywni policjanci,

- być może warto rozważyć, aby stopień służbowy był tożsamy ze stanowiskiem (wówczas pieniądze liczone za stopień doliczone byłyby np. do stanowiska, co pozwoliłoby na zaoszczędzenie na biurokracji związanej z każdorazowym awansem w stopniu). Na każde stanowisko powinny być określone bardzo przejrzyste wymagania (jasna, otwarta ścieżka kariery zawodowej).

Tworząc koncepcję nowej ustawy należy kierować się zasadami upraszczania struktur, sprawnego zarządzania, większej przejrzystości, bliższej integracji ze społeczeństwem, dostosowaniem do wymogów współpracy międzynarodowej.

Na poruszane przez mnie wyżej problemy i stawiane pytania nie ma prostych odpowiedzi, a wszystkie te kwestie wymagają wielu analiz i dyskusji w szerokim gronie. Nikt, nawet posiadając najbardziej wszechstronne doświadczenie w policji, nie jest w stanie samodzielnie znaleźć najlepszych rozwiązań w odniesieniu do tak fundamentalnych spraw. A zależy nam tylko na najlepszych rozwiązaniach dla Policji. Dlatego jestem przekonany, że w trakcie debaty pojawi się szereg ciekawych pomysłów, które sprawią, że wspólnie uda nam się stworzyć taką regulację prawną, która pozwoli na istnienie bardziej efektywnej, lepiej wykwalifikowanej i opłacanej formacji. Wszystkich Państwa zapraszam do dyskusji, w naszym wspólnym interesie.
 

Adam Rapacki